Maria Bethânia, música é perfume
a film by Georges Gachot
Press Reviews - all in original languages
English - Spanish - Portugese - Français--Deutsch-Italian - Holland (Scroll down)
ENGLISH
© NEW York Times / August 29, 2008, By Jeanette Catsoulis
Maria Bethania: Music is Perfume (2005)
Youssou N'Dour with vocalist Pyeng Threadgill in the documentary "Youssou N'Dour: Return to Goree."
 
A Different Drum
Mellow as buttermilk and twice as nutritious, the music documentaries "Youssou N'Dour: Return to Gorée" and "Maria Bethânia: Music Is Perfume" trace influences and celebrate connections with tunes to make you tap and sway.
 
In "Youssou N'Dour: Return to Gorée," the filmmaker Pierre-Yves Borgeaud joins Mr. N'Dour, the Senegalese singer, on a magical history tour of the music created by African slaves and their descendants. The goal is to stage a concert on Gorée, an island just off the coast of Dakar with a museum commemorating victims of the Atlantic slave trade; the preparation is a melodic road trip from Geneva to Atlanta to New Orleans and beyond, embracing musicians from each location and styles including traditional gospel and classic jazz.
 
Less restless but even more seductive, "Maria Bethânia: Music Is Perfume" moves to the samba rhythms that Ms. Bethânia, the charismatic Brazilian diva, describes as "sadness dancing." There's little that's sad about Georges Gachot's movie, however; it captures its subject's stylistic evolution from avant-garde warbler to romantic balladeer through a prism of Brazilian culture and history.
 
Onstage or in rehearsal, surrounded by familiars or alone with the camera, Ms. Bethânia is an expressive force of nature whose honeyed voice could lure sailors to their doom. Without doubt they'd be dancing all the way. Opens on Friday in Manhattan.
 
Written (in Portuguese, with English subtitles), produced and directed by Georges Gachot; director of photography, Matthias Kälin; edited by Ruth Schläpfer and Anja Bombelli; released by ArtMattan Productions. At the Two Boots Pioneer Theater, 155 East Third Street, at Avenue A, East Village. Running time: 1 hour 22 minutes. This film is not rated.
Online--->
pdf--->
 
 
© Global Mirada / May 2006, Marco Lacerda
Online--->
The perfume of music
Maria Bethania is also the main character of a documentary that has just been put on Brazilian cinemas. "Music is just like perfume", she says in one of the parts of the film when she tries to explain what she feels when she hears a song. The French-Swiss production directed by Georges Gachot, Maria Bethania: Music is Perfume, follows the guidelines of the genre and is no particular contribution to aesthetic language, but it is unbeatable in the delicacy of the declarations. From the begging of the 80 minutes is lasts, the film is full of emotion in the words of memories that come to the minds of people like Bethania's mother, dona Cano, her brother Caetano Veloso and her friends Gilberto Gil, Miúcha, Chico Buarque, Nana Caymmi and many others. These are stories that give the exact dimension of the grandeur of this singer, one of the biggest interpreter of Brazilian music of all times.
 
The charm of the movie is precisely its observation of the passing of time. The culmination of the story happens when Bethania speaks about her adoration for music, linking, word by word, her admiration for the activity she chose when she was a little girl. She says she always knew she would be an artist, a trapeze artist, or a singer. She chose to show the world her voice. Since then she has been causing earthquakes in the audiences, making her voice remain in the ears of the audiences for days after the show. Bethania, being a small woman, is enormous when she is on stage. "The music is mine, it lives inside me, but it is the expression of God's will", she says in one of the most moving parts of the documentary, when she tries to explain the tears down her face when she sings Vinicius de Moraes' Manhã de Carnaval.
 
© Variety / October 2005 Ken Eisner
Maria Bethania: Music Is Perfume
A monumental figure in Brazilian music receives an in-depth profile in "Maria Bethania: Music Is Perfume." Pic sticks to musical side of the best-known woman exponent of the 1970s movement known as tropicalia, and that works fine, as the gray-maned diva has plenty to say in that department. Sure to be devoured at any fests featuring musical docs, performance-heavy effort is a natural for DVD.
Georges Gachot, best known for his portrait of volatile pianist Martha Argerich, follows Bethania through rehearsals and recording sessions, where the unique chemistry of her relationship with great songs (often by Chico Buarque or old-timers like Vinicius de Moraes) is revealed in detail. She slowly warms to the camera, making observations about the music in general ("Samba is a sadness that cradles us," she quotes from one tune) and the unique atmosphere of birthplace Bahia in particular. In that heavily Africanized town, there are memorable visits with her famous brother, Caetano Veloso, and their big-hearted mother.
 
© Straight Vancouver / 29-Sep-2005 By Ken Eisner
Online -->
Beautiful noise from Brazil
The fest's Brazilian-music flicks (such as Everything Blue, above) find musical riches where poverty and politics collide.
By now, even the most casual fan of Brazilian music has rubbed up against saudade. That melancholy concept (pronounced "sow-dodd-gee") captures the ineffable quality of longing peculiar to faraway exiles and poets worried about running out of caipirinhas. It's the wistful thrum of João Gilberto's fingernails on a nylon-string guitar and in the high, arching falsetto of Milton Nascimento in his late-'70s peak.
There's another side to Brazilian culture, however, that is both visceral and very much in the moment-a side where the exigencies of race, poverty, and politics meet in messy battle-and that's what is captured brilliantly in a subset of films at this year's Vancouver International Film Festival. All six titles in the Brazilian Music series (and some related items, like the period piece Cafundó) depict a riot of colour and beautiful noise conjured whole out of poverty and hangovers from the days of brutal slavery and Portuguese rule.
Intriguingly, most are made by outsiders.
...
Veloso also appears, naturally enough, in Maria Bethânia: Music Is Perfume (October 1, 3, and 13), since the movie is a profile of the singer's sister. Like Everything Blue's Acevedo, Swiss director Georges Gachot knew next to nothing about the music of Brazil until he undertook this complex portrait of the 1970s superstar and one of the poor, strife-torn nation's most galvanizing figures.
 
Thanks to a concert he caught in Montreux in the late 1990s, Gachot became fascinated by the hawk-nosed singer, and decided the best way to learn about her was to head to Brazil and follow her into the studio and on the road as she began a tour to support what would become her comeback album.
 
"It was a kind of shock to me," says Gachot, calling from his home in Zurich. "Not just because of Bethânia and how she presented herself, but because of the whole structure of Brazilian music. The harmonies and the rhythms-I was like a child discovering something new, and I was not young!" The filmmaker's background was in classical music, and here he basically took the same approach he brought to Martha Argerich, Evening Talks, which played at the VIFF two years ago. Like that mercurial pianist, Bethânia doesn't suffer fools gladly and treated the project with scepticism. "She was wary of the camera," he says, in French-accented English, "but after a while, she realized that I was not going away and she accepted it."
Unlike most commercial docmakers, Gachot works with only one camera, so there are no "cutaways"-reaction shots or transitional images-built into his method. The results, when they work (which they do here), are intensely personal. Naturally, that Bethânia is singing politically charged tunes in her clear contralto voice, backed by a killer band you get to know through the many heated rehearsals, doesn't exactly hurt the process. "I go in knowing nothing and with no preconceptions about the story. And here even about the music. What emerges tells itself and I think it is quite powerful, perhaps because it involves a lot of risk. You have to miss something, really, to feel like you can get that something."
(After the Vancouver Film Festival.)

SPANISH
Argentina - Estrena nos cinema Jueves 24 de Mayo 2007
© otroscines, 25.5.2007, Diego Batlle
Maria Bethânia: música y perfume, de G. Gachot
La vida y el canto
PDF -->
Online -->
 
© La Nacion,24.5.07, Fernando Lopez
Retrato de cuerpo entero
PDF -->
Online -->
 
© Clarin,24.5.07, Mariano del Mazo
Yo te saludo, María
"María Beth»ánia, música y perfume" es un conmovedor viaje a la
vida y obra de la cantante bahiana.
PDF-->
Online -->
 
© Pagina 12 ,25.5.07, Karina Micheletto
El retrato certero de una voz singular
El documental del francés Georges Gachot invita a descubrir a la intérprete bahiana en su
dimensión artística más profunda.
 
PDF--> © Ambitoweb.com,24.5.07, Ricardo Salton
Maria Bethânia santificada en buen documental
PDF--->
 
© Rosario Agenda,6.6.07, Cerrar Ventana
PDF-->
 
© Cuba-Argentina , 21.04.2006 Frank Padrón
OPINIÓN: María Bethania, matriz, motriz...
Buenos Aires.- Dentro del Octavo Festival Internacional de Cine Independiente que se desarrolló aquí desde el pasado día 11, lo más interesante se encontró, como decíamos en crónica anterior, en el documental, ya sea puro, ya atravesado por elementos fictivos.
Con mucho éxito fue presentado por su director, el francés afincado en Suiza Georges Gachot (Marta Argench, Conversación nocturna...) su más reciente filme dentro del género (que comenzará pronto a circular por América Latina), incluido en una muy notable sección paralela dedicada a la música en ese encuentro: María Bethania: música é perfume en torno a la gran cantante brasileña, quien, según palabras del cineasta, "le cambió la vida tras escucharla". Se le entiende: a quién no le ocurre lo mismo cuando se enfrenta a esa mujer que lleva en sus venas la fuerza de todo ese cuasi continente que es el Brasil, adonde pertenece, al que representa y proyecta como muchos de sus artistas.
Musicólogo versado en lo clásico, Gachot llegó al cine por la música, y tras once días de filmación, tuvo listo este documental que será próximamente comercializado en varios países; en una mezcla de portugués, francés e inglés, contestó las preguntas del público y dijo haberse fascinado por un lugar mágico, del que Bethania y su música son todo un símbolo.
Tomando como título una de las frases dichas por la intérprete, "la música es perfume", el filme nos entrega a la artista toda: no sólo en plenas funciones creativas (poniendo voz a las pistas en el estudio de grabación, entregada absolutamente, como lo hace en el show) sino en la intimidad de su casa, hablando de las cosas más sencillas o elementales, o reflexionando en torno a la cultura y la idiosincrasia brasileñas.
A propósito, quien la imagina grave o demasiado dramática por lo que generalmente proyecta en sus presentaciones, incluso en sus grabaciones, quizá no imagina a la María risueña, simpática, con un exquisito sentido del humor, que también Cachot ha sabido atrapar; pero no es sólo la figura: el Brasil con su luz especial, con su aura, su misticismo y su encanto, son captados por el lente de la cámara sin que para nada encontremos pretensiones turísticas: el mundo esotérico y profundo de Bahía, el natal Santo Amaro de Bethania, sus ritos y procesiones, sus calles y gentes humildes y hermosas, nos llegan tanto desde los sonidos como de las imágenes, como lo hacen sus hermosas playas de Río de Janeiro (la ciudad adoptiva) en la noche, o ese mar omnipresente en el repertorio de la diva.
El director ha logrado, con la ayuda de muy capaces montajistas, fundir ensayos a momentos esenciales del estudio o el escenario, alternar con exquisito equilibrio declaraciones (ya de la artista emblemática, ya de gente cercana a su vida y/o trabajo) a momentos musicales, y dentro de estos, levantar sutiles puentes que conducen a otros con ellos relacionados.
Y el resultado, con una fotografía reveladora, rica en contrastes y matices, con un sonido no menos preciso que a más de la maravillosa música incorpora lo natural, es un retrato dinámico, inteligente, al que contribuye no sólo la fluida conversación de María, sino de los otros: su madre, Doña Canó, el "mano Caetano", o compañeros ilustres tales Jaime Alem (el inseparable arreglista y director artístico), Chico (con el imprescindible "Olhos nos olhos", su mayor suceso en voz de la estrella), Gil, Miúcha y Naná Caymi (alguien en el público preguntó por Gal Costa, mas supimos que no estaba en el país durante la filmación).
Cuando transcurren, sin que parezca que ello ha ocurrido, los 80 minutos de María Bethania: música é perfume, uno concluye que además de eso, ella es en sí mismo el Brasil, como el Brasil es Bethania
volvemos a la interrogación que en su voz hiciera otra presencia referida pero sustancial en el filme (la de Vinicius de Moraes) y Georges Gachot nos ayuda un poco a encontrar la respuesta: ¿qué es la patria?: pues eso, la poesía, la música, que artistas como Bethania constituyen y trasmiten.
PORTUGESE / Brasilian
© A Gazeta, 06/04/2007 - Gisele Arantes
(Intervista con Caetano Veloso)
Existe algum movimento por parte de algum diretor para fazer um documentário a seu respeito, a exemplo do que foi feito com Maria Bethânia em duas ocasiões ("Música é Perfume" e "Pedrinha de Aruanda", recém-lançado)?
O mesmo diretor que fez o primeiro filme da Bethânia (o suíço Georges Gachot, que fez o documentário "Música é Perfume", sobre a cantora) quer fazer um documentário sobre mim. Ele já veio duas vezes da Europa ver o "Cê". E eu adoro ele, porque eu adoro aquele filme da Bethânia. Acho a coisa mais linda desse mundo. Mas acontece que tem um filme que está quase pronto, dirigido pelo Fernando (Andrade), um menino de São Paulo. Ele iria fazer um DVD de "A Foreign Sound", mas acontece que nunca foi feito. Então, os extras que ele vinha filmando para o DVD ele transformou em documentário. Como tem esse filme, e ainda não está pronto, começar outro com Gachot eu achei meio confuso. Então, eu falei com Gachot para deixar para um outro período. Ele ficou meio assim, mas entendeu. Ele é um querido. O filme do Andrucha, esse agora, é muito bom também ("Maria Bethânia", de Andrucha Waddington, que enfoca a cantora, Caetano e a mãe deles). Tem o que o do Gachot não poderia ter, mais tempo, mais intimidade. Mas o do Gachot tem uma coisa que dificilmente algum outro teria, é de uma musicalidade aquele filme. Bethânia nunca foi tão musical na vida dela como nesse filme. Ela está mais musical, está incrivelmente musical, cantando mais bonito do que em toda a vida dela.
 
© Dario do Nordeste, 9/4/2007
"Eu adoro o "Música é Perfume", do Georges Gachot, acho lindíssimo, muito musical".
CAETANO VELOSO
 
© O Povo, 16/03/2007
online--->
pdf--->
TV E DVD
Estrela da canção
Maria Bethânia como você nunca viu. A intimidade musical da cantora é mostrada em Maria Bethânia: Música é Perfume, dirigido pelo francês Georges Gachot
Mesmo considerada uma das intérpretes mais aclamadas da sua geração, pouco (ou quase nunca) se vê Maria Bethânia em programas dominicais de televisão, talk shows ou em capas de revistas de celebridades. Despojada de afetações, a artista conduz a carreira de mais de 40 anos com integridade irreparável e prefere reservar-se à intimidade. Talvez resida aí o grande prazer de descobri-la mais de perto e vê-la em pleno domínio do seu ofício no documentário Música é Perfume, dirigido pelo francês Georges Gachot. O cineasta consegue superar a famosa aversão da cantora às câmeras e mostrá-la à vontade, em prosa e em verso. O próprio título do filme vem de um dos depoimentos da cantora. "Música é uma coisa que é como perfume. É imediato. É sensorial", diz.
 
Semelhante ao esquema de um making off de DVD, o filme focaliza o processo criativo da cantora, ao alternar cenas dos ensaios e da turnê do disco Brasileirinho com as gravações do CD Que falta você me faz, um tributo ao poeta Vinícius de Moraes, realizado em 2005, além dos depoimentos de familiares, como a mãe Dona Canô e o irmão Caetano Veloso, e amigos e parceiros, como Chico Buarque de Holanda, Nana Caymmi, Gilberto Gil e o diretor artístico Jaime Alem. Diretor de Martha Argerich, Conversas Noturnas, um de seus documentários mais clássicos, Gachot busca contextualizar a história artística de Bethânia no Brasil. Talvez pelo próprio olhar estrangeiro do cineasta francês radicado na Suiça, há uma tentativa de compor uma ligação entre imagens do cotidiano e das paisagens do Rio de Janeiro, de Salvador e de Santo Amaro, interior da Bahia, terra natal da cantora, com o repertório calcado em sambas canções, serestas e canções românticas.
 
Narrado pela própria Bethânia, o filme capta toda a elegância da cantora, seja numa conversa com os músicos, no jeito como move as mãos ou no magnetismo da performance no palco. É - sem exagero da palavra - um deleite. Melhor ainda é vê-la interpretar, entre outras canções, Negue, (Adelino Moreira e Enzo de Almeida Passos), O que tinha de ser(Vinícius de Moraes e Antônio Carlos Jobim), Olhos nos olhos (Chico Buarque de Holanda), Tarde em Itapoã (Vinícius de Moraes e Antonio Pecci Filho) e Luar do sertão (João Pernambuco e Catulo de Paixão Caerense). Entre uma conversa e outra, Bethânia relembra traços da infância, como os primeiros exercícios de concentração quando brincava de faquir no alto das árvore com o irmão mais velho Caetano, o que significava ficar lá sem fazer nada, por horas a fio, e fala da maneira como lida com a música. Ela revela, por exemplo, que costuma telefonar para compositores, como o fez com Gonzaguinha e Vinícius de Moraes, para sugerir mudança na letra das canções. "Há certas palavras que eu não digo, e não há quem me faça dizer. Pode ser uma música de Chico Buarque de Holanda, que eu venero, mas não vou dizer", afirma.
 
O documentário culmina com a confirmação da idéia da própria Bethânia ("nada como um cheiro ou uma música para nos fazer sentir, viver, lembrar"), ao cantar Melodia Sentimental (Heitor Villa Lobos e Dora Vasconcelos). "A voz mora em mim, mas não sinto como se fosse minha. É uma expressão de Deus, uma fagulha", diz a cantora. Para quem perdeu no último domingo, hoje à meia-noite o canal GNT exibe mais uma vez o documentário, também disponível em DVD pela gravadora Biscoito Fino.
 
SERVIÇO
Música é Perfume - O documentário sobre Maria Bethânia pode ser conferido hoje, à meia-noite, no Canal GNT (reprise). O DVD custa, em média, R$ 50.
 
Dia Internacional da Mulher é lembrado nas TVs
© O GLOBO ONLINE, 8.3.2007
---> Online (Gazeta do Povo)
Nesta quinta-feira (8), o Dia Internacional da Mulher dá o tom da programação das emissoras de TV, abertas ou a cabo. Programas vão homenagear o sexo feminino em suas pautas, que vão desde os efeitos do doce preferido das mulheres - o chocolate - a entrevistas com personalidades do não mais "sexo frágil". No ponto mais alto dos destaques, vale conferir a apresentação do documentário "Maria Bethânia - Música é perfume", no domingo, dia 11.
 
O canal que mais dedica espaço em sua programação para homenagear a mulher é o GNT. Durante todo o mês de março, a emissora a cabo programou atrações com o tema. Começou dia 3 com o "Alternativa saúde", que vai homenagear mulheres que vencem desafios em diversas atividades durante todo o mês. ...
O programa dá ainda dicas de exercícios para melhorar a qualidade de vida e lista os efeitos produzidos pelo chocolate no organismo. As comemorações prosseguem até o dia 25, com destaque para o "Superbonita" do dia 16, com dicas de beleza, e para a exibição do documentário "Maria Bethânia - Música é perfume". Dirigido pelo francês Georges Gachot, o filme mostra os ensaios, cenas de shows e depoimentos de amigos, familiares e da própria cantora, apontada como a maior voz da MPB.
 
© JCNET, 10.3.2007
online--->
Filme no GNT (TV Globosat) mostra Maria Bethânia como a voz do Brasil
Folhapress
O documentário sobre Maria Bethânia que o GNT exibe amanhã, às 19h, se chama "Música É Perfume", por causa de uma frase da cantora, mas poderia se chamar "A Voz do Brasil" ou algo similar. O diretor francês Georges Gachot procura traçar um paralelo entre o que Bethânia canta ou diz e o que este País é ou poderia ser. Na opinião de Chico Buarque, Bethânia encarnaria "essa idéia do país possível".
 
Gachot não tem a pretensão de nos impor a tese, mas a indica ao alternar depoimentos da cantora com imagens dos contrastes do Rio e de Santo Amaro da Purificação - a cidade baiana onde Bethânia nasceu. O olhar do diretor não é de denúncia, mas de curiosidade, até de espanto. Para nós, acostumados a elas, muitas das imagens não impressionam mais, mas deviam, porque servem de espelho.
 
Bethânia pontua o documentário como narradora informal, exaltando a musicalidade brasileira, o papel fundamental do negro, a nossa "tristeza que balança". Não há informações didáticas sobre a carreira de Bethânia, mas são mostrados os bastidores de seu trabalho, seja no show "Brasileirinho" ou nas gravações do CD "Que Falta Você Me Faz". Melhor assim. Pode-se ver e ouvir uma outra cantora, um outro olhar.
 
© O Tempo, 7.8. 2006, Daniel Barbosa
O canto de uma deusa brasileira
Online--->
Depois de cumprir carreira nos cinemas do Brasil e do mundo, chegas às lojas, no formato DVD, com a chancela da gravadora Biscoito Fino, o documentário "Música É Perfume", pelo qual o diretor francês Georges Gachot focaliza o processo criativo de Maria Bethânia ao longo da turnê do disco "Brasileirinho" e das gravações do CD "Que Falta Você me Faz", em que a cantora presta tributo a Vinicius de Moraes.
Mais do que mostrar Bethânia no palco, no estúdio ou sendo entrevistada em diversas locações &endash; inclusive sua cidade natal, Santo Amaro, na Bahia &endash;, "Música É Perfume" contextualiza e identifica a arte da cantora com a própria essência do ser brasileiro.
Tal intento é alcançado através de imagens das praias cariocas, do cotidiano dos habitantes das metrópoles e do interior que intercalam os momentos em que Bethânia, responsável por conduzir a narrativa, canta ou fala para a câmara de Gachot.
O que se percebe é que o olhar estrangeiro do diretor está impresso em cada imagem. Ao ouvir Bethânia cantando, seja no estúdio, ensaiando com os músicos, seja no palco, compreende- se imediatamente o que ela diz logo nos primeiros minutos do documentário: que, desde muito nova, já sabia que seria artista.
"Música É Perfume" revela uma cantora que é a própria música, o próprio canto, em tempo integral. A altivez que Bethânia demonstra no palco está longe de ser mero recurso cênico, é sua essência.
Mesmo quando conversa descontraidamente com o diretor, com os músicos ou amigos, quando sorri ou conta casos engraçados, mesmo nesses momentos ela está impregnada da nobreza que esbanja nos shows.
Jaime Além, que há anos a acompanha na condição de maestro, músico e diretor artístico, fala, numa determinada passagem, de um magnetismo que não se explica.
Ao mesmo tempo, "Música É Perfume" revela a simplicidade de Bethânia, uma artista sem qualquer traço de afetação, mas que é categórica ao dizer que exige respeito quando sobe no palco.
 E quando diz isso, vê-se que ela não está pensando em si, mas na música que ela leva para aquele espaço que considera sagrado. E por falar em música, o roteiro de canções que costura o documentário é, como se pode supor, irrepreensível.
Concentrado no repertório de "Brasileirinho" e "Que Falta Você me Faz", ele passa por canções como "Gente Humilde", "Samba da Benção", "O Que Tinha de Ser", "Mulher Sempre Mulher", "Iaiá Massemba" e outras pérolas. "Música É Perfume" é para se ver e rever à larga.
 
© Santa Cruz do Sul, 09 de junho de 2006, Mauro Ulrich
Online--->
Pdf--->
Amigos traz Bethânia
A Associação dos Amigos do Cinema de Santa Cruz do Sul está em festa. E não é para menos. Afinal de contas, a entidade se mantém na ativa há seis anos, com suas próprias forças, e é uma das mais significativas militantes culturais da região. A prova disso é que hoje, às 21 horas, na Sala 3 do Cine Santa Cruz, fará a sua projeção de número 300. Para comemorar, quem ganha o presente são os cinéfilos e associados: Maria Bethânia &endash; música é perfume, de Geoges Gachot.
Trata-se de um documentário de 82 minutos realizado no ano passado, e que já rodou mundo, participando de alguns dos principais festivais de sua categoria. Com isso, foi alvo de atenção e mereceu crítica elogiosa e algumas das melhores publicações do gênero. No Brasil, para um de nossos críticos mais competentes, o gaúcho Luís Carlos Merten, de O Estado de São Paulo, Música é perfume não é um documentário convencional. "Mais interessado no processo criativo e nas interpretações da cantora do que em rememorar datas e episódios, Gachot desenha um retrato musical que chega a surpreender pelo grau de proximidade que estabelece com Bethânia-artista sempre muito ciosa de sua intimidade."
A própria cantora aprovou. "Pensei que não havia novidade para fazer outro filme, mas achei que o Gachot tinha um olhar diferente e queria se aprofundar mais no meu gosto musical." De fato. É uma faceta madura e calejada que é levada ao cinema. Mas o diretor não se atém aos fatos. Ele prefere se manter como testemunha impacial da produção atual de Bethânia. Não há uma retrospectiva histórica, nem grandes análises sobre a sua carreira. O diretor se esforça em integrar a intérprete ao povo comum, fazendo ao fundo um retrato da relação dos brasileiros com a música no cotidiano &endash; da dona de casa cantarolando no ônibus do subúrbio ao mendigo que batuca no chão da sarjeta.
 
© O'Povo, 5.5.2006 Camila Vieira da Redação
online--->
Maria de alma e cheiro
Em entrevista ao Vida & Arte, o cineasta francês Georges Gachot fala sobre seu documentário Maria Bethânia - Música é Perfume, que estréia hoje em Fortaleza. Além de abordar o processo criativo da intérprete, o longa-metragem procura mapear o contexto histórico da música popular brasileira
MARIA Bethânia, cantora brasileira é tema do documentário Maria Bethânia - Música é Perfume, dirigido pelo documentarista francês Georges Gachot
Por 15 anos, o cineasta francês - radicado na Suíça - Georges Gachot filmava documentários sobre música clássica. Quando viu Maria Bethânia no palco do Festival de Jazz de Montreux, Gachot decidiu que a cantora brasileira seria a principal personagem de seu mais recente longa-metragem: Maria Bethânia - Música é Perfume. De 1998 a 2003, o documentarista dedicou-se à pesquisa não só sobre Bethânia, mas sobre a música brasileira. Para convencer a intérprete a participar do filme, Gachot enviou à cantora uma cópia do seu documentário Conversas Noturnas, sobre a pianista argentina Martha Argerich - amiga do brasileiro Nelson Freire.
Produzido pelo canal francês ARTE, Maria Bethânia - Música é Perfume aborda o processo criativo da cantora, fazendo um paralelo com as transformações sociais ocorridas no Brasil. O documentário registra as gravações do álbum Brasileirinho, bem como os shows de Bethânia, além de colher depoimentos de Chico Buarque, Gilberto Gil, Nana Caymmi, Miúcha, do diretor musical Jaime Alem e de dona Canô Veloso, mãe de Bethânia. "Não é um filme sobre uma cantora brasileira famosa, mas uma visão sobre uma artista única e uma busca sobre a origem da inspiração e da energia que deram luz a isso", afirma Gachot. Em entrevista por e-mail ao Vida & Arte, Georges Gachot conta como foi seu primeiro encontro com Maria Bethânia, fala sobre a pluralidade da música brasileira e comenta sobre o processo de produção do documentário.
 
O POVO - Como surgiu a idéia de fazer o documentário?
Georges Gachot - Minha vida é música e minhas visões musicais nos filmes. A música me levou à carreira cinematográfica em 1989. Durante 15 anos, rodei filmes apenas sobre música clássica e, certo dia, em 1996, um amigo me levou a um concerto da Maria Bethânia no Festival de Jazz de Montreux (na Suíça). Este concerto foi uma revelação para mim, porque não tinha qualquer relação com o Brasil ou sequer conhecia a música brasileira. Fiquei bastante impressionado pela Bethânia como artista, sua dramaturgia no palco, seu riso e sua generosidade, seu repertório e, sobretudo, sua musicalidade. Foi também a primeira vez que fiquei no meio do público, do povo brasileiro que estava cantando e quase respirando a artista no palco. Lembro também que a estrutura das melodias de cada música que ela cantava me agradou muito. Havia intervalos que levavam a melodia a algum lugar que eu nunca escutei antes e nunca acabava no kitsch.
 
OP - Entre tantas boas cantoras brasileiras, por que escolheu Maria Bethânia?
Gachot - Mesmo que hoje eu conheça mais sobre a música brasileira e ame, é claro, outras intérpretes brasileiras, a arte de Bethânia é muito próxima a mim. Sei que nunca confundo com meus sentimentos musicais e tenho este dom de ser capaz de voltar às minhas primeiras impressões ou sentimentos. Hoje quando escuto o CD Maria Bethânia - Ao Vivo, ainda recordo deste concerto de 1996 em Montreux. De alguma forma, a Bethânia me deu "a luz" à música brasileira. Não dá para esquecer isso. Sei sobre sua carreira e tenho vários CDs dela, mas não todos. Não sou especialista da carreira nem da vida de Maria Bethânia. Todos os dias aprendo mais sobre ela, que ainda me surpreende. Não gosto de brincar o jogo dos famosos. É mais importante se perguntar por qual motivo gosta de algo e não porque todo mundo diz o quanto é legal. Maria Bethânia - Música é Perfume não é um filme sobre uma cantora brasileira famosa, mas uma visão sobre uma artista única e uma busca sobre a origem da inspiração e da energia que deram luz a isso. Fiz honestamente, porque em um filme musical como esse, você não pode esconder e o público sentiria o seu jogo. Este filme tocou inclusive muitas pessoas que não conheciam Maria Bethânia. Isso me deixou muito feliz.
 
OP - Ao analisar sua filmografia, constatamos que sua especialidade é filmar documentários sobre música clássica. O que você encontrou na música popular brasileira que lhe instigou?
Gachot - Riqueza e mente aberta. Inclusive esse é o segundo significado do título do filme: Música é Perfume. Quer dizer que a música brasileira está em permanente desenvolvimento e se mistura com outros estilos musicais de qualquer lugar. Todos os dias encontro influências da música clássica. Só aqui os CDs de Tom Jobim ou Amoroso, de João Gilberto. A música clássica hoje pode aprender muito com a música brasileira. Às vezes, sonho com Mozart chegando ao Brasil e compondo uma ópera em português. Ou você consegue imaginar o que aconteceria se Schumann ou Bach conhecessem a Bossa Nova?
 
OP - Quando você encontrou Maria Bethânia pela primeira vez?
Gachot - Em Lisboa, nos encontramos pela primeira vez e eu nem falava português. Gosto de dizer que eu e a Bethânia nos comunicávamos por inteligência musical. Não precisamos de um tradutor para compreender um ao outro. Depois de 30 minutos, ela me levou para escutar a versão não mixada do álbum Brasileirinho. Dois meses depois, eu viajei até o Rio de Janeiro para a primeira filmagem.
 
OP - Como foi o processo de seleção dos entrevistados do documentário?
Gachot - É claro que fiz todas as entrevistas sozinho. Para tanto, usei um tradutor no set. Mas devo dizer que nunca faço entrevistas do tipo "perguntas e respostas". Prefiro discutir livremente e nunca preparar qualquer questão antes. Para mim, uma entrevista filmada deve ser uma reflexão de um momento gasto entre duas pessoas que compartilham pensamentos, reflexões e, acima de tudo, emoções comuns. Gosto de dizer que prefiro emoção que informação. Ou se a emoção é algo informativo, deve ser o mais forte, porque vem de uma relação humana.
 
OP - Que dificuldades aconteceram durante o processo de produção do filme?
Gachot - Esqueci todas as dificuldades que aconteceram, porque fazer esse filme trouxe-me tanta felicidade. Para mim, as dificuldades foram mais morais: quando você sabe que precisa criar um filme sobre uma das grandes cantoras que já conheceu. Sempre espero que tenha alcançado o patamar da arte de Bethânia.
 
OP - Para finalizar, qual sua cena dileta no filme?
Gachot - A música Estrela do Mar é a cena chave deste filme. Em primeiro lugar, por causa desta maravilhosa canção (música e texto), que consegui transportar como um momento musical forte para a edição e para a mixagem de som. A transição de diferentes lugares funcionou perfeitamente e aquele momento no filme... O observador não deve saber se está no céu ou ainda na terra. Por muito tempo, pensei em dar o título do filme de Estrela do Mar.
 
© Folha Online, 6.1.2006 Ricardo Feltrin
Editor-chefe da Folha Online
Online--->
Maria Bethânia - Música é Perfume - Excelente documentário sobre a estrela da MPB. Esmiuça sua personalidade, seu carisma e seu processo de interpretação e criação. Há depoimentos divertidos e emocionantes sobre Bethânia. É uma imperdível incursão na vida dessa grande artista. Para quem gosta de Bethânia. Ou de música, simplesmente.
 
© O'Globo, 27.12.2005
Viva Bethânia!
O cinema e a MPB estão em fase de cumplicidade total. Depois do sucesso de "Vinicius", de Miguel Farias Jr, chegou a vez do excelente "Maria Bethânia: música é perfume", de Georges Gachot, deslumbrar as salas do Rio. O filme tem sido aplaudido, merecidamente, em todas as sessões.
 
© Folha de Sao Paolo 23.12.2005 Carlos Calado
Franco-suíço registrou ensaios, gravações e depoimentos; cantora pediu corte de cenas "íntimas" da primeira versão
Dramaticidade de Bethânia volta às telas
Em fase de intensa produção, a cantora Maria Bethânia encerra o ano nas telas do cinema. Após lançar um CD dedicado à obra de Vinicius de Moraes e excursionar com o show "Tempo Tempo Tempo Tempo", cujo DVD acaba de chegar ao mercado, ela protagoniza o documentário "Maria Bethânia: Música É Perfume", do franco-suíço Georges Gachot, que entra hoje em cartaz.
Bethânia admite que resistiu a aceitar esse projeto. "Acho que muita coisa já foi feita sobre meu trabalho. Sou uma intérprete. Não sou compositora, não tenho uma obra. Acho que isso não é tanto assim para tantos documentários", diz, referindo-se a "Maria Bethânia Bem de Perto", curta-metragem que Julio Bressane fez em 1966, e "Maria Bethânia do Brasil", produção para a TV francesa dirigida por Hugo Santiago, em 2001.
"Pensei que não havia novidade para fazer outro filme, mas achei que o Gachot tinha um olhar diferente e queria se aprofundar mais no meu gosto musical", justifica a cantora. Até se encantar por Bethânia, no festival de Montreux (Suíça), o cineasta tinha feito documentários somente com astros da música erudita.
Bethânia permitiu que Gachot filmasse seu show "Brasileirinho" (em 2004), no Rio de Janeiro e em Santo Amaro da Purificação (BA), onde nasceu. O cineasta também registrou ensaios e gravações, além de depoimentos de pessoas íntimas da cantora, como o irmão Caetano Veloso, a mãe, Dona Canô, e os compositores Gilberto Gil e Chico Buarque.
"Ficamos amigos", diz Bethânia, que, ao ver a primeira versão do filme, pediu a Gachot que cortasse uma cena registrada em seu camarim, após o show de gravação do DVD "Brasileirinho", com participações de Nana Caymmi e Miúcha. "Estávamos muito contentes e queríamos comemorar", diz, argumentando não ter percebido que haviam sido filmadas.
Em outra cena que a incomodou, Bethânia canta "Melodia Sentimental" (de Villa-Lobos), em sua casa, bastante emocionada. Por achá-la longa demais, pediu a Gachot que a reduzisse. O cineasta relutou em fazer essas alterações, mas acabou aceitando.
"É apenas uma questão de gosto. Não houve nenhum desagravo entre nós. Achei o filme muito bonito, mas discordei de algumas cenas", diz Bethânia, enfatizando que não gosta de ver sua intimidade exposta. "Minha intimidade é até bonitinha e eu não teria problema em mostrá-la. Não mostro porque acho que isso não interessa a ninguém. O que interessa é o que o artista faz."
Já as cenas que revelam como a cantora interfere ativamente nos arranjos de seus discos não a incomodam. "Eu me meto em tudo. Depois de 40 anos de carreira, é bom que isso apareça para desmistificar uma porção de lendas, como a de que eu brigo quando estou cantando. Eu brigo até na frente de todo mundo, mas brigo para guiar", afirma.
Outra evidência da forte personalidade de Bethânia, abordada no filme, é a maneira como se apropria das canções que interpreta. Quando não gosta de algo em uma canção, a intérprete chega a pedir ao compositor que a modifique. "Para eu cantar uma música, ela tem que virar minha. Chico Buarque brinca com isso. Ele diz que manda uma canção para mim e recebe duas de volta", comenta, rindo.
Com o mesmo bom humor, a cantora discute um comentário do irmão, incluído no filme. "Ela precisava ser dramática", observa Caetano, argumentando que, por pertencer à geração posterior à sua, Bethânia jamais se identificou com o jeito "cool" de cantar da bossa nova.
"Aquela coisa muito esfriada da bossa nova nunca me tocou, mas eu não acho João Gilberto frio. Pelo contrário, acho que ele é tão ou mais dramático do que eu", retruca Bethânia, rindo.
E, para quem a vê hoje mais serena no palco do que nas primeiras décadas de sua carreira, ela responde: "Acho que estou cada vez mais dramática, só que aprendi a usar essa dramaticidade. Consigo ser tão ou mais dramática, quase trágica, mas de uma maneira diferente de expressar isso. O tempo e a vida vão educando".
 
Filme revela processo criativo da intérprete
"Maria Bethânia - Música É Perfume" não é um documentário convencional. Mais interessado no processo criativo e nas interpretações da cantora do que em rememorar datas e episódios, o diretor Georges Gachot desenha um retrato musical que chega a surpreender pelo grau de proximidade que estabelece com Bethânia -artista sempre muito ciosa de sua intimidade.
Com sensibilidade, Gachot consegue captar o fascínio que as canções exercem sobre ela. "A música, pra gente, é o pão, vem em primeiro lugar", diz Bethânia, depois de ser mostrada no ato da criação, projetando com os músicos de sua banda o arranjo da emotiva "Bom Dia, Tristeza" (de Adoniran Barbosa e Vinícius de Moraes).
Por outro lado, o filme também revela o olhar de um cineasta estrangeiro fascinado não só pela voz e pelo carisma da intérprete brasileira, mas também pelo exotismo de seu país. As primeiras cenas são sintomáticas: cantando "Gente Humilde" (de Garoto, Vinícius e Chico Buarque), em "off", Bethânia fornece a trilha sonora para uma seqüência de belas imagens noturnas de pessoas simples, perambulando por praias do Rio de Janeiro.
O foco não está na vida ou na trajetória musical de Bethânia e sim na emoção que ela transmite em suas interpretações. Não é à toa que o cineasta fez questão de manter no documentário, apesar das objeções da cantora, parte da cena em que a flagrou, quase em êxtase, cantando Villa-Lobos.
 
© Estado de sao Paolo 23.12.2006 Luis Zanin Oricchio
Para Bethânia, arte é uma porta para o sagrado
Se você não soubesse do nome do diretor de Bethânia - Música É Perfume poderia pensar que se trata de um brasileiro nato, tamanha a intimidade e o seu encanto com a arte da cantora. Mas depois a gente se lembra de como os europeus se interessam pela música brasileira (lembram de Pierre Barouh, Henri Salvador, Michel Legrand?) e acha a coisa mais natural do mundo que o franco-suíço Georges Gachot tenha feito um filme tão belo e amoroso sobre A brasileira Maria Bethânia.
Bethânia justifica todo esse encanto. Quem já a viu sobre um palco sabe do que é capaz. Sabe do clima de magia que ela consegue impor, transformando um mero show musical em uma cerimônia, algo próximo do sagrado. Não interessa que haja gente de maus bofes para fazer restrições ao repertório, à qualidade vocal, ao hábito de recitar poemas em cena. Esse tipo de pessoa se apega a detalhes e esquece o essencial. Falando deles, Augusto de Campos dizia que são críticos que não iluminam e nem se deixam iluminar. Enfim, não gostam de arte - gostam de falar mal da arte, o que é uma paixão de ordem muito diferente.
Mas enfim, o que se vê neste documentário testemunha a compreensão que Gachot obteve do trabalho de Maria Bethânia e de suas fontes de inspiração. De um lado, o seu profundo enraizamento em sua Santo Amaro da Purificação, por isso algumas cenas têm de ser feitas lá, no Recôncavo Baiano, inclusive com a mãe, Dona Canô. Por outro, a tensão contrária, que a leva a sair de Santo Amaro, ir a Salvador, ao Rio, ao mundo. Esse projeto que procura contemplar o local e o internacional é comum a todo o grupo baiano, do qual ela fazia parte ainda nos anos 60. Recentemente, outro membro daquela turma, o ministro da Cultura Gilberto Gil, usou a expressão "glocalização" para expressar esse desejo íntimo da Tropicália: somar o local com o global.
Projeto mais fácil de levar quando se exerce uma arte como a música, que pode ser lida, sentida e fruída em qualquer idioma, como Gachot sentiu e por isso tentou compreender. Assim Maria Bethânia - Música É Perfume é, também, um documentário sobre o processo de criação, que tenta informar mas também entender por qual conjunção de fatores aquela pessoa é tão boa naquilo que faz. E isso significa entender o sentido da música para Bethânia. Mais do que por palavras, é por seu próprio relacionamento com sua arte, que se fica sabendo que, para ela, a música é uma porta para o sagrado. Ela nos deixa entrever uma fresta dessa passagem, a cada vez que pisa um palco para cantar.
 
© cineclick.com.br 23.12.2005 , Celso Sabadin
MARIA BETHÂNIA: MÚSICA É PERFUME
Confesso que não sou fã de Maria Bethânia e fui ver o documentário Maria Bethânia: Música é Perfume por obrigação profissional. Tinha certeza que não iria gostar do filme e achei até prematuro que a famosa cantora - que ainda tem muita lenha pra queimar - já fosse terma de um filme sobre sua vida. Felizmente, enganei-me redondamente.
Com talento e sensibilidade, o diretor, roteirista e músico francês Georges Gachot conseguiu captar não apenas o processo criativo/ produtivo, como também a própria alma da famosa irmã de Caetano Veloso. Na medida em que entremeia belas tomadas externas com sinceros depoimentos de personalidades (Chico Buarque, Nana Caymmi, Caetano), o filme vai lentamente ganhando a atenção e o coração do espectador, que, aos poucos fica conhecendo o lado exigente e profissional da cantora. Com ternura. Entre os belos momentos, destaque para os olhos vermelhos de Caetano, que começa a relembrar a mocidade ao lado da irmã, emociona-se, cala-se e não completa o pensamento com palavras, mas sim com um sorriso. E o humor fica por conta de Gilberto Gil, que aparece em apenas dois momento, falando dois parágrafos. Ambos totalmente sem sentido, como quase tudo o que Gil fala.
Mesmo trazendo cenas de Santo Amaro da Purificação - cidade natal de Bethânia - e depoimentos de sua mãe, o filme não se propõe a ser uma biografia no sentido tradicional. Antes disso, preocupa-se com a emoção da criação, com a música em seu estado mais puro.
Quem diria. Saí do cinema fã de Bethânia.
 
© Estadao do Sao Paulo, 22.10.2005 Luiz Carlos Merten
Documents PDF--->
Documentarista decifra o mistério de MARIA BETHÂNIA
Georges Gachot explica como a convenceu a fazer Música é Perfume
Georges Gachot até hoje agradeco ao amigo que o levou para ver um show de Maria Bethânia. Ele nao entendia uma palavra do que ela dizia, mas ficou magnetizado pela figura da cantora-"Uma atriz", ele define-, com aquela movimentoaçao cênicas. Os pés descalços, as paradas bruscas, o canto, os textos declamados, tudo o deixou maluco.Imediatamtente, teve o desejo-"Um impulso"- de fazer um filme para entender o processo criativo daquela muhler tao especial. E fez Maria Bethânia,-Música É Perfume, uma das atraçoes de hoje da Mostra.
 
Gachot contou tudo isso ao reporter durante o Festival do Rio, no qual veio mostrar seu filme que terminou adquirido para distribuiçao no País. Maria Bethânia - Música É Perfume é uma das atrações deste sábado da Mostra. Georges Gachot mostrou seu filme no recente Festival do Rio. Documentarista de TV na Suíça, Gachot fez muitos filmes sobre os grandes compositores da música erudita. Música É Perfume assinala sua aproximação da música popular.
 
Como chegou a Bethânia? "Enviei para ela uma cópia do meu filme sobre Martha Argerich. Ela adorou."O outro documentário, Conversas Noturnas, também está na Mostra. Trata do rpcesso criativo da grande pianista, parceira de Nelson Freire em tantos recitais. Sim Georges Gachot assistiu ao documentário de Joao Moreira Salles. Nao gostou e, até reservadamente, expoe suas restricoes ao repórter, mas pede que nao sejam publicadas. "Nao quero ser deselegante."
 
Maria Bethânia nao abriu apenas sua casa o coraçao para a câmera de Gachot. Abriu também seu estúdio, permitindo que ele fizesse aquilo a que se propunha- documentar como cria uma grande artista. No processo, o diretor acha que conseguiu mapear uma história da evoluçao da MPB. Ele ama a música brasileira. É fa de carteirinha da bossa nova. Tem outro projeto sobre música, no Brasil, que promete revelar só na volta ao País. "Vai ser muito interessante", promete.
 
Para o diretor, seus documentários nao sao musicais, mas sobre música. E ele esclarece- "Crio impressões musicais, o que me permite, ao mesmo tempo, ser pessoal e universal. Falo sobre os artistas, espero que sem didatismo, e me projeto no trabalho deles para construir a minha linguagem, que é a do cinema." Gachot reinventa Tolstoi - "A arte só é universal quando nasce de dentro." Ser artista é lançar pontes. Como Maria Bethânia faz.
 
© Estadao do Sao Paulo, 28.09.2005 Luiz Carlos Merten
Online-->
O evento segue seu curso. Uma das 23 mostras que integram o verdadeiro caleidoscópio que é a programação do festival leva o sugestivo nome de Brasil com Z. Foi uma sacada da diretora de programação Ilda Santiago, que percebeu o elo unindo diversos filmes - eles revelam o olhar estrangeiro sobre o País. Um dos títulos mais interessantes dessa programação é Maria Bethânia - Música é Perfume, do francês Georges Gachot.
 
Bethânia é outra que tem cadeira cativa neste festival. Está nos documentários Vinicius de Morais e O Sol - Caminhando contra o Vento, de Miguel Faria Jr. e Tetê Moraes e Martha Alencar. Volta em Música É Perfume, guiando a viagem do diretor pela MPB. O próprio Gachot define Bethânia como "ícone da contracultura que virou rainha da balada romântica". Permitindo que o cineasta entrasse na intimidade do seu trabalho, ela é a estrela-guia de uma viagem que não é só musical, mas também reflete a evolução da sociedade brasileira nas últimas décadas.
 
Caetano, Chico, Gil, Nana Caymmi, Miúcha. Todos cercam a rainha, que possui aquele domínio de cena. Betânia é magnética e natural. A música É Perfume poderia ter outro título, Bethânia Paixão
 
© O Globo, 26.09.2005 Leonardo Lichote
Document PDF--->
Documentário 'Maria Bethânia: música é perfume', mostra o Brasil na voz da cantora
RIO - Nas imagens iniciais, o mar estoura em ondas na areia de Copacabana, cenário para o desfile dos tipos locais. O gari começa o dia catando o lixo dos banhistas, o vendedor de cervejas aguarda novos fregueses. No fundo, uma voz explica um Brasil (entre muitos), com o poema ''Pátria minha'', e um povo brasileiro (entre muitos), com a canção ''Gente humilde''. O motivo do filme, porém, não é o país - é a voz. Ou seria mesmo o contrário? Talvez nem um nem outro, talvez os dois. ''Maria Bethânia: música é perfume'' - com exibição de gala no Festival do Rio hoje, às 21h30, no Espaço Unibanco 1, com a presença do diretor Georges Gachot - é sobre uma voz que é um país, um país que é uma voz: ''Bethânia lembra um pouco a idéia de um país possível, algo que está perdido, mas está por aí'', define Chico Buarque a certa altura do documentário, comentando o show ''Brasileirinho''.
 
Se Bethânia materializa um país possível - perante o qual todos nós nos maravilhamos como estrangeiros - o suíço Gachot se aproximou dessa terra como duplamente estranho. Além da distância física por estar do outro lado do Atlântico, ele não conhecia nada de música brasileira e nem da cantora quando, levado por um amigo, foi assistir a um show dela em Montreux, em 1998. Saiu de lá certo de que faria um filme sobre a artista.
 
- Foi um choque cultural - conta ele, na beira da piscina de um hotel no Leme, o mar de Copacabana no horizonte. - E o choque não foi só pela voz única de Bethânia, a maneira como ela entra no palco, quase voando, sem os sapatos, o seu cabelo... Foi também pela musicalidade. Cada parte dos arranjos, o repertório, como ela ia de uma música a outra.
 
Gachot veio três vezes ao Brasil para filmar. Pisou em terras brasileiras num dia e no outro já estava no estúdio com Bethânia, iniciando um total de nove semanas de gravação. Para Gachot, sua condição de "duplamente estrangeiro" foi fundamental para a existência do filme.
 
- Acredito que Bethânia concordou em fazer este filme porque eu não era brasileiro. Eu cheguei para ela como uma criança, entende? Perguntando coisas. Bethânia foi minha professora. Ela me ensinou o Brasil - diz, retornando à idéia do país. - Acredito que ela tenha falado de forma mais aberta porque eu não tinha nenhum conhecimento a priori, não tinha idéias pré-concebidas. Eu não sabia nada! Nas entrevistas, Bethânia começava a falar em Chico, Caetano e eu dizia: "não sei nada sobre música brasileira, por favor me explique" (risos).
 
A professora de Brasil explicava. E, mais tarde, aprovou o aluno com louvor.
 
- Ela ficou muito feliz com o filme. Enquanto via, chorava e dizia: "arrebentou, arrebentou" - lembra o diretor.
 
Em ''Música é perfume'', Bethânia fala o mesmo ''arrebentou'' repetidas vezes ao ouvir o violão de Marcel Baden Powell em ''Samba da Benção'', parceria de seu pai, Baden, com Vinicius de Moraes. O filme foi feito durante as gravações de ''Que falta você me faz'', CD da cantora dedicado à obra do poeta, e também ao longo da turnê de ''Brasileirinho'', com shows no Canecão e na Concha Acústica de Salvador. Há também imagens de Bethânia em Santo Amaro, em família, entrevistas nas quais ela reflete sobre seu ofício (''adoro cantar na solidão do estúdio'') e conta curiosidades familiares (''Eu e Caetano adorávamos brincar de faquir quando crianças''). A mãe Dona Canô, o irmão Caetano Veloso e amigos como Gilberto Gil, Chico Buarque e Nana Caymmi também falam.
 
A ida à cidade natal de Bethânia é uma forma de resgatar parte de sua história, mas Gachot não procurou esgotá-la no filme:
 
- Meu objetivo com o filme era pôr na tela a grandeza da música de Bethânia. Não quis que a história quebrasse a música. Quando as canções me davam a oportunidade, eu contava a história - disse, explicando que o fato de o filme ter sido feito com apenas uma câmera ajudou nesse sentido: - Por isso que o filme é muito claro. Eu não gosto de registros de shows nos quais você vê a cantora, depois o pianista, o percussionista. Da forma como fizemos, você entra mais na música. Gastamos oito meses editando as 80 horas de material para fazer o filme fluir em seus 82 minutos.
 
Para o diretor, o mais importante era registrar de onde vinha a música de Bethânia. Por isso os ensaios, nos quais se revela uma cantora que tem completo domínio de seu trabalho, interferindo em cada arranjo. A relação, tensa e doce, da cantora com seu maestro e arranjador Jaime Alem é um capítulo à parte. Também para mostrar de onde vem a música de Bethânia, há tantas imagens de pessoas humildes, anônimas - arquétipos de brasileirinhos.
 
- Ela canta para eles e sua música vem deles. É um reflexo - diz, mais uma vez tentando desvendar o Brasil de Bethânia
 
Gachot tem experiência com documentários sobre música clássica, dedicado a artistas como a pianista argentina Martha Argerich e o compositor Claude Debussy. "Música e perfume" é o primeiro dedicado à música popular. Não que faça diferença para o diretor.
 
- Faço filmes apenas sobre a música que amo. Um jornalista me disse que, se você comparar o filme da Bethânia com o de Martha Argerich, verá que eles são muito próximos. Basta trocar Mozart e Chopin por compositores brasileiros, como Caetano Veloso, Chico Buarque, Dorival Caymmi. E é isso mesmo - explica. - Uma vez eu disse à Bethânia: "Nós temos que ouvir toda manhã um pouco de Bach, e de tarde, um pouco de Bethânia". Ela gostou disso.
 
A metáfora "música é perfume" é da própria Bethânia. Segundo ela, "nada como um cheiro ou uma música para nos fazer sentir, viver, lembrar". Ela confirma suas palavras nos minutos finais do filme, depois de ouvir sua própria interpretação de "Melodia sentimental" e ficar profundamente emocionada. Vaidade? Ela explica:
 
- A voz mora em mim, mas não sinto como se fosse minha. É uma expressão de Deus. Uma fagulha, uma bobagem de Deus.
 
Deus arrebentou.
 
© Jornal do Brasil 29.09.2005, Heloisa Tolipan
Bethânia para todos
Diretor de Maria Bethânia: música é perfume, o francês Georges Gachot aportou ontem à tarde, no Estação Ipanema 1, para a primeira sessão do documentário, na programação do Festival do Rio. E-du-ca-dís-si-mo, fez questão de uma breve apresentação na nossa língua: ''Desculpe-me ler, mas não queria perder a oportunidade de expressar tudo o que senti realizando este filme'', disse Gachot, justificando a cola. Foi aplaudidíssimo quando, ao final, comentou que Bethânia foi o seu Pedro Álvares Cabral, concluindo: ''Espero que, com este filme, o mundo conheça a maravilha cultural deste país''. Maria Bethânia: música é perfume é comovente e traça sem pretensões o perfil de uma das nossa maiores intérpretes, que é capaz de dizer abertamente, com todas as letras ''Eu odeio o pôr do sol. Essa coisa meio barro, meio tijolo''. Querem mais autenticidade?
 
© RUI MARTINS
LOCARNO MOSTRA MARIA BETHANIA
Este ano, o Festival Internacional de Cinema de Locarno começa um dia antes. Embora sua data oficial seja do dia 3 ao 13, na cidade suíça ticinesa de Locarno, o festival começa praticamente na noite da terça, 2 de agosto, com a projeção do filme Maria Bethania, Música e Perfume, do franco-suíço Georges Gachot no telão dos quase 300 metros quadrados, da Piazza Grande.
 
Minha voz " uma centelha divina que brota em mim" diz a cantora no filme dedicado inteiramente à cultura musical brasileira. Segundo Georges Cachot, seu realizador, a música ocupa um lugar central no cotidiano dos brasileiros, seja nos bailes, nas festas, no Carnaval ou nos concertos.
 
Esse longa-metragem tem uma hora e meia de duração e é também considerado como um imersão total no mundo apaixonante e sensual do Brasil. Concorre numa mostra paralela dedicado aos filmes suíços.
 
De acordo com o jornal dessa região suíça, Corriere del Ticino, cujo redator já pôde ver o filme " Maria Bethania ilumina literalmente o filme com sua presença magnética e extremamente natural, quer esteja cantando diante de milhares de pessoas ou contando suas lembranças da infância com seu irmão Caetano Veloso. Para ela, a música é um perfume, alguma coisa essencial como o pão, imediata e sensual e que deve poder ser apreciada por todos".
 
Documentario sobre Maria Bethânia no Festival de Locarno
Dirigido pelo franco-suíço Georges Gachot, o documentário "Maria Bethânia: Música é Perfume" é exibido em "noite especial" no Festival de Cinema de Locarno.
 
O longa de 82 minutos procura reconstruir os passos de Maria Bethânia: desde a infância em Santo Amaro da Purificação até o lançamento dos últimos CDs. No percurso, depoimentos de Caetano Veloso, Chico Buarque, Gilberto Gil, Miucha, Nana Caymmi. Entre as imagens, lembranças que vão sendo rememoradas em cenas de camarim pós-show até o aniversário de Dona Canô em Santo Amaro.
 
O que uma revista suíça chama de retrato "convencional" da artista, é salvo pela constatação de que "a voz de Bethânia, sozinha, já justifica qualquer tipo de reverência cinematográfica". Reverências são também encontradas dentro do filme por todos os que falam de Bethânia, sem poupar elogios. "A fricção entre o tudo e o nada. A voz de Bethânia é isso", diz Gil.
 
Do Rio a Santo Amaro
O título do filme vem das palavras da própria: "A música é como o perfume, nos deixando ver, sentir, vivenciar, lembrar e refletir". Para o público fora do Brasil , o documentário . que antes de Locarno passou pelo festival Visions du Réel, na França . é visto como uma forma de olhar a cultura brasileira, ou melhor, como uma "incursão no universo da canção brasileira", segundo um jornal italiano.
 
Dando direito a imagens clássicas do Rio de Janeiro superpostas ao som da voz
de Bethânia, ao lado de entrevistas com outros músicos, cenas da cantora
gravando em estúdio ou em suas duas casas no Rio e em Salvador. Além de visitas
às raízes em Santo Amaro.
 
Em uma das seqüências, nos camarins do Canecão, Bethânia, Miucha e Nana Caymmi, depois de um show, relembram episódios da amizade entre as três, numa conversa pontuada por canções a capella. Em outra seqüência, Caetano reconstrói a história da família e fala do trabalho com Bethânia.
 
De Martha Argerich a Maria Bethânia
A trajetória do franco-suíço Georges Gachot contém vários trabalhos dedicados a
música.; Entre estes está um documentário sobre a pianista argentina Martha Argerich (cujos depoimentos integram também Nelson Freire, de João
Moreira Salles . 2003). Gachot dirigiu ainda Petite histoire symphonique racontée par Anton Dvorák (1989) e Claude Debussy: Music can't be learnt. (2000).
  
FRANCAIS
© Le Matin - edipresse, 9. 1.2007, Aime Corbaz pdf --->
MARIA BETHÂNIA Le portrait musical de la chanteuse sort en DVD.
Mieux que nulle autre, elle chante la nostalgie, comme une tristesse sensuelle dans une voix de soie sauvage. Mieux que nulle autre, elle réinvente un lointain héritage, celui du fado portugais, ce fatum du sud. Et puis, elle emprunte au jazz, à la samba, mais davantage encore à toutes les musiques du monde.
 
Maria est belle. Le nez aquilin, de longs cheveux charbon et cendres, le regard d'un chaman aux blanches et douces magies… Avec elle, la déesse musique, venue du fonds des âges, des peuples, des continents, a trouvé une de ses plus belles incarnations.
 
Sur les images de ce film «Maria Bethânia, Mûsica é perfume», sorti en DVD, on voit l'artiste ciseler ses chansons avec ses musiciens, Gilberto Gil, son frère Caetano Veloso. On voit aussi, dans ce portrait musical de Georges Gachot, le plus Zurichois des cinéastes parisiens, des images volées entre chien et loup quand les bus emmènent des corps fourbus, ou quand un enfant traîne sous les lumières blafardes d'un réverbère, à la nuit commençante.
 
Et Maria Bethânia parle. Elle dit la musique, pense la musique, rêve la musique, chante la musique… Toute petite, elle voulait être artiste ou trapéziste. Et la voilà funambule des émotions, entre larmes et rires, espoirs fous et désespoirs, nostalgies d'hier et rêves de demain. Avec elle, la nostalgie a trouvé une voix.
 
Surtout, Maria semble chargée d'humanité comme une batterie pourrait l'être d'électricité. Envoûtée par la musique, elle envoûte à son tour. Ainsi apparaît-elle comme l'une des plus belles magiciennes du monde.
 
© Journal du Jura, 31. 3.2006 pdf --->
 
© Telerama, 4. 3.2006 Mathilde Blottière Online--->
Elle est « la voix » du Brésil et une des ses icônes vivantes. Sœur du musicien Caetano Veloso, Maria Bethânia fut d'abord la muse de la contre-culture avant de prêter la chaleur de son timbre à des mélopées romantiques. Dans ce documentaire entre portrait et film musical, le réalisateur a voulu donner chair à cette voix. Pari plutôt réussi avec un montage tout en fluidité qui nous plonge dans l'intimité de la chanteuse et de ses musiciens. Du studio à la scène, de samba en bossa-nova, la diva de Rio vaut le détour.
 
© Africanculture, 28. 2.2006 Olivier Barlet Online--->
Une voix, Maria Bethania est avant tout une voix, sensible, complexe, un peu rugueuse, une voix de l'intérieur qui parle à l'âme. Une voix qui ne s'oublie pas, tant son enveloppante nostalgie appelle l'émotion, pas plus que ce film qui la met admirablement en avant. Sans effets inutiles, Gachot va vers l'essentiel : comment cette voix s'incarne, dans l'intimité de l'écriture, dans le huis-clos des répétitions, dans la chaleur des concerts, et comment elle devient musique, harmonie et finalement un film. Point besoin de plans multiples et d'une imagerie exotique ou touristique : le Brésil est là, en concentré, dans cette femme qui fut à la pointe de la contestation contre la dictature militaire en 1965 avec sa chanson Carcarà et qui poursuivra son bonhomme de chemin en marge de la dominante bossa nova, pas assez dramatique à son goût, ou du tropicalisme de son frère Caetano Veloso, jusqu'à s'affirmer dans la chanson romantique, avec un énorme succès. Le public communie avec elle, chantant ses thèmes sans hésiter, dans de grands moments de ferveur.
 
Il fallait beaucoup d'art pour rester au diapason de cette voix sans l'enluminer de lumières construites ou la reconstruire par des images mythifiantes. Au contraire, Gachot joue le jeu du direct et s'y campe : il filme avec une seule grosse caméra Béta digitale 16/9e, sans se dissimuler, au plus près, sans multiplier les angles que lui auraient permis plusieurs caméras, prenant ainsi les mêmes risques que Maria Bethania sur scène. Pas de manipulation : réduisant au maximum les changements de plans, il filme dans la durée, dans le temps de la création ou de l'interprétation, et ne retient au montage que les meilleurs moments, lesquels s'enchaînent sans rupture. Le film en devient lui-même une partition musicale nous entraînant dans cet univers avec une telle intimité que l'on coure acheter un cd de Maria Bethania en sortant pour tenter de revivre ce qu'il nous a transmis ! Lorsqu'on écoute un cd, il nous manque la corporalité du concert, du contact, de la vision. Le film la restaure, à condition d'en respecter la magie plutôt que de l'inventer. C'est sans doute parce qu'il est lui-même pianiste et a réalisé de nombreux documentaires sur des musiciens classiques que Gachot peut oser cette épure. Plutôt qu'un flot d'images, il nous livre une harmonie où tout changement de plan résonne en cœur avec la voix de Maria Bethania. Musicâ é perfume : la musique est un parfum.
Ses sambas romantiques puisent dans les chansons traditionnelles du Nordeste que lui chantait sa mère. Elles parlent du passé et de l'esclavage. Elle chante dans un texte de Vinicius de Moraes : "On a été colonisés par les Portugais, mais notre musique est noire. La samba est blanche par la poésie et noire par le cœur". Dans un pays où près de la moitié de la population a du sang noir, encore victime du racisme et de l'exclusion, ces paroles ne tombent pas dans l'oreille d'un sourd. Mais Maria Bethania n'en fait pas une pancarte : son chant n'est pas slogan, simplement une sensation profonde des origines de ces musiques qu'elle partage avec son public comme un orateur qui trouve les mots justes. C'est bien avec cette justesse que Gachot la filme, traduisant par l'image et le montage l'intense corporalité de sa voix et l'étonnante mystique qui s'en dégage.
 
© Liberation / 2.3.2006 Online--->
Bethânia, il était une voix
Son producteur Jaime Alem en témoigne : quand elle arrive en studio, les réglages des consoles se dérèglent. Ce magnétisme quasi surnaturel qui émane de Maria Bethânia traverse le documentaire que consacre à la chanteuse nordestine le réalisateur suisse Georges Gachot. Le pouvoir de sa voix grave, androgyne, dramatique, est tel qu'on reste sous le charme, même quand elle se contente d'énoncer des propos finalement convenus sur sa carrière et son rapport à la musique. La caméra suit la chanteuse de scène en studio, interroge ses proches (sa mère, son frère Caetano Veloso) mais capte aussi au vol des instants fugaces et magiques : une plage déserte au petit matin, des enfants qui jouent au foot dans un terrain vague... On assiste aussi à des moments privilégiés comme cette rencontre, en coulisses, entre Bethânia, Miúcha et Nana Caymmi, trio de matrones joviales qui, le verre de cachaça à la main, plaisantent et chantent pour le plaisir d'être ensemble. Il faut enfin souligner le superbe travail de la prise de son, tout en relief et en nuances.
 
© Les Inrockuptibles, 1.3.2006 Richard Robert 
Online--->
pdf--->
Les portraits en images de chanteurs ou chanteuses populaires laissent souvent les mélomanes sur leur faim : en jouant la carte de la biographie et de l'analyse psychologique, ils parlent finalement très peu de musique. "Musica e Parfume", lui, échappe à ce travers en intégrant les analyses de ses proches et surtout en s'offrant une émouvante virée du côté de Santo Amaro - la petite ville où Bethania s'éveilla à la musique.
La fatale beauté de tous les acteurs de cette histoire achève d'inscrire "Musica e Parfume" parmi les meilleurs documentaires sur la musique de ces dernières années.
 
© Auxartsetc.ch November 2005 Françoise Bieri
Online -->
Ce film n'est ni un documentaire, ni un film sur la musique. C'est plutôt un film fait musique ou une musique faite film, tant les images et la musique ne font qu'un. Portée par le regard et le sourire de Maria Bethânia, par les ciels plombés, les univers sombres de la nature brésilienne, par les villes ou les plages, et bien sûr par la pauvreté omniprésente, la musique devient vie, joie, rire ou danse.
 
© Tribune de Genève, 01.09.2005 LUCA SABBATINI
Ame musicale du Brésil, Maria Bethânia confie ses secrets sur grand écran
Après Martha Argerich, Georges Gachot filme une autre grande musicienne latino-américaine.
« Ce n'est pas vraiment une biographie, ni un documentaire ; plutôt un portrait musical. » Après le beau et frémissant Martha Argerich, conversation nocturne, Georges Gachot remet ça. Maria Bethânia, música e perfume rejoint et peut-être dépasse la réussite du film précédent. Même continent, même personnage féminin secret et hors normes, même façon de montrer en longs plans-séquences, sans noyer l'image sous un flot d'explications. Seule la musique change, les mélodies et rythmes brésiliens remplaçant Bach ou Chopin.
 
« Maria Bethânia, je l'ai découverte en 1998 au Montreux Jazz Festival », confie Georges Gachot. « Sa présence scénique, sa façon de chanter m'ont procuré un choc. Plus tard, je l'ai rencontrée et elle a accepté de participer au projet. Je suis revenu du tournage au Brésil avec 80 heures d'images. »
 
Parisien établi à Zurich depuis vingt ans, le cinéaste filme exclusivement des sujets musicaux. Dans Maria Bethânia, música e perfume, la caméra montre le travail de la musicienne, guide le spectateur au cœur de la création, du premier contact de Maria Bethânia avec une chanson jusqu'à sa version définitive en concert. Dispositif sobre, efficace, tenu et épuré de tout élément non musical.
 
La musique, précisément, construit le rythme des images, tandis que les inflexions du portugais du Brésil créent une autre mélodie à part entière. Si bien que les confidences de Maria, de son frère Caetano Veloso ou de leur ami et confrère Chico Buarque envoûtent aussi sûrement que la musique omniprésente sur la formidable bande-son. Un régal.
 
© Le Monde, Valérie Cadet
Maria Bethânia, par Georges Gachot, une évocation puissante de la grande chanteuse brésilienne.
Elle est née Maria Bethânia Vianna Telles Veloso, le 18 juin 1946, dans un village de la région de Bahia, Santo Amaro da Purificaçao. Son double prénom devenu nom de scène, c'est son frère de quatre ans plus âgé qu'elle, le magnifique Caetano Veloso, qui le lui a donné. Elle arbore aujourd'hui une somptueuse crinière sombre semée d'argent. Voix forte et grave, enjôlée de douceur. Visage indien ; frémissant entre rire, tristesse, colère. Voilà pour l'esquisse, qui ne saurait suffire à convoquer l'immense richesse de cet être libre et entier qu'est Maria Bethânia, surnommée dans les années 1970  "la Greta Garbo de Rio"; chanteuse la plus populaire du Brésil. "La" voix du Brésil, comme la définit le titre choisi avec beaucoup d'à propos.
 
Maria Bethânia est à l'aune des monographies et nombreux documents sur la musique classique réalisés par Georges Gachot, parmi lesquels Claude Debussy, " Music can't be learnt..." (2000), et Martha Argerich, Conversation nocturne (2002 ; notamment couronné par le prestigieux Prix Italia). Cette évocation s'articule autour du dernier des trente albums de l'interprète, le très tendre et très joyeux Brasilerinho (Biscoito Fino/DG). Sans cesse et simultanément poétique et politique. En concert géant, acclamée par des milliers de personnes, au studio d'enregistrement, en répétition, dans le flux d'échanges avec des proches, des amis chers, ou en conversation privée. On pouvait se fier au cinéaste pour capter au plus près la puissance et la délicate diversité de son sujet. Embrasser l'essentiel, laisser filer l'impromptu. Recueillir les mots forts et sincères de ceux qui l'aiment, travaillent pour elle et avec elle -sa mère, Dona Canô Veloso ; Caetano, complice de toujours ; Chico Buarque de Hollanda ; Nana Caymmi et Miucha. Et glisser tout cela dans le sillage des paysages mouvants -urbains et naturels ; pauvres mais vivants, ou sublimes de beauté-, intensément tressés à ce qui a construit cette voix unique. "La friction entre le tout et le rien. La voix de Bethânia, c'est ça, relève Gilberto Gil. Les pierres, la terre, le sable... Ces endroits oû la matière et l'esprit se rencontrent."
 
© Radio Suisse Romande, 25 Août 2005 Espace 2 /
Critique cinéma: Par Serge Lachat / avec éxtrait audio
 
© Le matin Dimanche 14.8.2005 La Chronique de Freddy Buache
Document PDF--->
  
© TSR-Télévision Suisse Romande, 24. 8. 2005 Téléjournal 12.45h / - vidéo
 
© Swissinfo---> 24. 8. 2005
 
© Coopération, 24. 8.2005 Pascale Stehlin
Document PDF--->
Site officiel--->
Le Suisse qui filmait la samba
Georges Gachot consacre un film àla chanteuse Maria Bethânia. Un parfum brésilien déferle sur les écrans romands.
Les yeux du réalisateur franco-suisse, Georges Gachot, se mettent à pétiller à la seule évocation de la chanteuse Maria Bethânia. Séduit par cette icône de la musique brésilienne àl'occasion de l'un de ses concerts, il a décidé de lui consacrer un film. Intitulé Música é perfume, il sort aujourd'hui sur les écrans romands.
Entre Rio de Janeiro et Salvador de Bahia, Maria Bethânia se livre avec authenticité en racontant son parcours et sa passion pour la musique. Rythmé par 32 chansons et les apparitions d'illustres artistes comme Gilberto Gil ou Caetano Veloso, le documentaire de Georges Gachot sonne comme un hommage à la richesse de la musique brésilienne: "C'est une musique tellement communicative qu'elle vous prend aux tripes". Fin connaisseur de musique classique, Georges Gachot a notamment signé Conversations nocturnes avec Martha Argerich, un portrait remarqué de la pianiste argentine. Très lié au Cambodge, il s'est fait le porte-voix du travail humanitaire du pédiatre et violoncelliste Beat Richner dans plusieurs documentaires. Mais avec Música é perfume, il s'ouvre à de nouvelles sonorités fleurant bon la samba et la bossanova. Le Zurichois d'adoption est avant tout un amoureux des notes et aime transmettre l'émotion qu'elles suscitent: "La musique est ma raison d'être. Si certains aiment aller boire l'apéro, moi je préfère écouter des morceaux car la musique est le sens de la vie". Mais avant de conjuger sa vie en musique, Georges Gachot a quitté la France, son pays natal, pour des études d'ingénieur en électro-technique à Zurich: "J'aimais bien les mathématiques et continue d'apprécier ce qui est structuré et cartésien". Mais pour créer, il s'aménage des plages de rêveries: "Je n'hésite pas à laisser planer mon esprit. L'humour ou l'ironie sont de bons outils. Ils permettent beaucoup de choses et ouvrent des petites portes vers la réflexion." Georges Gachot construit ses films comme on écrit une partition et en consacrera peut-être un à la composition.
 
Installé avec sa famille à Zurich, Georges Gachot puise aussi son inspiration dans ses voyages fréquents: "Partir est une nécessité, je n'aime pas rester en place trop longtemps. J'ai besoin de cette énergie qui vient d'ailleurs." Et lorsqu'il veut se vider l'esprit, Georges Gachot, qui a des origines bretonnes, retrouve les joies de la plongée qu'il a découverte enfant: "La plongée, c'est mon yoga. Je me sens bien dans ce monde du silence qui me fascine." Une façon peut-être d'étudier encore d'autres sonorités, plus aquatiques cette fois.
 
© Le Temps, 24.08.2005, Florence Gaillard
Document PDF-->
Société
MARIA BETHANIA. La chanteuse brésilienne fait l'objet d'un documentaire sensible, àvoir dès aujourd'hui dans les salles romandes.
Maria la blanche
Le début est déjà dans les livres. On est en 1946, dans le Nordeste brésilien. Un garçon de quatre ans accueille la naissance d'une petite soeur: "Je veux qu'on l'appelle Marie Bethanie." "Exclu, dit le père, c'est ridicule ce nom, Caetano." Mais comme Caetano n'en démord pas, la famille opte pour un tirage au sort dans un chapeau. La main pas du tout innocente choisit un papier plié, le garçon bouclé jubile en annonçant que le hasard a choisi comme lui: "Ce sera Maria Bethânia".*
Caetano grandit avec cette petite soeur belle, troublante et délicate. Il sent bien que dans sa tête à elle cohabitent des drôles de génies tropicaux. Ils inventent à deux des occupations d'enfants mystiques, comme le "jeu du fakir". Il consiste à grimper au plus grand arbre du jardin et à ne plus en bouger pendant des heures. A se sentir tout àla fois humain (un peu noir un peu blanc, un peu indien), animal (chat, serpent, oiseau?), et végétal. Et à laisser glisser l'esprit feuillu jusque vers des contrées sans nom.
 
On ne sait pas bien quel est l'arbre. Mais on connaît le lieu: Santo Amaro da Purificação, repli baroque d'une terre de cascades luxuriantes, dans la province de Bahia. Une ville d'humbles à démarche aristocratique, de maisons blanches ou pastel habitées par des gens souvent noirs. Dans la maison de Caetano, de Maria Bethânia et de leurs six frères et soeur, il y a un père drôle et digne, et une mère, Dona Cano, assez romanesque pour figurer, déjà en ce temps-là, en matriarche dans un roman de Jorge Amado.
 
Bethânia est la préférée de Dona Cano. Elle est aussi un objet de fascination pour Caetano. Il est son complice, l'exégète de son "instabilité émotionnelle" d'adolescente à vocation dramatique. A 17 ans, avec la chanson "Carcara", Bethânia harponne des oiseaux charognards alors que le régime politique se raidit. Elle est une héroîne en costume blanc qui vole tout droit jusqu'à un cénacle d'artistes contestataires. Dès le milieu des années soixante, avec Gilberto Gil et Gal Costa entre autres, elle signe un chapitre sacré de la musique populaire brésilienne (MPB). Caetano, homme féminin au rock vorace, avancera sur un chemin de faune touche à tout, brillant et lettré. Bethânia, femme androgyne, voix de louve au romantisme incendié, sera la pythie. Une gréco-shakespearienne initiée au candomblé. Une diva aux amours souffrantes, parfois enlisée dans des laves de violonades. Mais toujours, la plus imposante des interprètes.
 
Un jour de 1998, branle-bas de combat au Montreux Jazz Festival. Une chanteuse n'aime pas la couleur du tapis, il faut donc le changer. On obtempère, parce que la capricieuse, qui lit dans les couleurs comme d'autres dans le marc de café, s'appelle Bethânia. Elle donne un concert, l'habite tout entier. Dans la salle, il y a un homme qui ne la connaît pas mais reste marqué. "Elle volait pieds nus au-dessus de la scène, avec ses bras serpentins", se souvient Georges Gachot. Lui, documentariste musical franco-suisse, plutôt féru de musique classique, veut comprendre cette voix.
 
Georges Gachot est allé voir Bethânia. Rien que ce premier pas a bien dû nécessiter des mois de négociation. Il lui a offert, le malin, un paquet emballé d'un foulard rouge ondoyant. Dedans, des disques de la pianiste Martha Argerich, à qui Georges Gachot a consacré un précédent documentaire**. Bethânia lui permet de la suivre, chez elle à Rio ou à Salvador, et même en studio. On découvre, dans Maria Bethânia Musica e perfume, une bientôt sexagénaire, fondue dans des cheveux d'argent, qui ne s'en laisse pas conter.
 
"On n'impose rien à Bethânia, elle est incorruptible et sait parfaitement ce qu'elle veut", raconte le réalisateur. De son propre aveu, il doit beaucoup à son innocence. "J'ai débarqué sans a priori sur elle, sans connaissance de la musique brésilienne non plus." Atterri dans l'espace bethanien comme un extra-terrestre, il ignorait son statut d'icône ténébreuse. Il ignorait aussi les yeux bleus de Chico Buarque ou la voix agreste de Nana Caymmi qui, dans le film, éclairent chacun des facettes de Bethânia. "La société brésilienne raffole des stars, un cinéaste brésilien aurait sans doute joué sur cette carte-là. Moi j'étais comme un enfant, ça a permis que les portes s'ouvrent. Question de confiance."
 
Question aussi de sensibilité. Georges Cachot conçoit des films comme des pièces musicales. Comme les landes impressionnistes de Debussy plutôt que comme des cathédrales beethovéniennes. Son film se passe d'encartés biographiques, d'insertions d'archives, se contente de capter au travail l'indomptable Bethânia "telle qu'elle est aujourd'hui".
 
Il porte un regard délicat sur le Brésil quotidien: plutôt que des plages achalandées en corps lustrés, Georges Gachot filme ceux qui les nettoient. Et il filme, avec un beau tempo languide, Salvador et Rio àdes heures instables. Entre chien et loup, lorsque les bus sont bondés de corps fatigués, car "c'est à ces gens du quotidien que Bethânia parle aussi". Elle leur parle depuis 40 ans avec "cette voix unique, articule Gilberto Gil, qui est comme une friction entre le tout et le rien".
*Pop tropicale et révolution, de Caetano Veloso, Le Serpent à Plumes, 1997.
**Maria Bethânia Musica e perfume, de Georges Gachot
 
Vie privée
18 juin 1946 Naissance de Maria Bethânia Vianna Telles Veloso, soeur de Caetano Veloso, dans le Nordeste brésilien.
1965 Elle chante "Carcara". Début de carrière pour "la voix du Brésil"
Années 70 Bethânia est surnommée la "Greta Garbo de Rio".
1978 Sortie de Alibi. Plus d'un million d'albums vendus.
2004 Sortie de Brazilerinho, album de la créolité et du retour aux sources.
2003-2004 Tournage de Maria Bethânia Musica e perfume. L'artiste célèbre 40 ans de carrière.
 
© 24 heures, 24.08.2005, Boris Senff
Document PDF -->
Santa Maria
Après avoir consacré un documentaire à la légendaire pianiste Martha Argerich, Georges Gachot, cinéaste français naturalisé Suisse et vivant à Zurich, s'est attelé au pas de Maria Bethânia, dame de coeur de la chanson brésilienne. Plutôt habitué au monde de la musique classique, le réalisateur est arrivé au Brésil " comme un enfant ", partant à la découverte d'un univers et d'une artiste qu'il avait entrevue pour la première fois lors d'un concert au Festival de Montreux. Avec tact et empathie, il suit la chanteuse pourtant réputée "difficile" dans toutes sortes de situations, d'un cadre plutôt intime à la répétition avec ses musiciens, en passant par des séquences de concerts où Maria Bethânia se révèle dans toute sa splendeur. Même si Gachot regrette cette interview "minutée", la rencontre avec Caetano Veloso, frère de Maria, vaut son pesant d'émotion tropicaliste, moment intense, tout en réminiscences familiales sur lesquelles plane la présence de la mère des deux musiciens, vénérable mais toujours bon pied bon oeil. Une héroîne chatoyante et un coin du Brésil soulevé en musique. Georges Gachot Maria Bethânia - Musica e perfume " Documentaire en salles aujourd'hui. Vendredi 26 août,séance (18 h 45) en présence du réalisateur Montreux,au Cinéma Hollywood
 
© Le Matin 23.08.2005 Victor Finggal
Document PDF -->
Le Matin Culture
Maria Bethânia au rythme des images
CINÉMA Georges Gachot, qui s 'est illustré par des films sur Beat Richner et Martha Argerich, signe un petit bijou consacré à la reine de la musique brésilienne
Ses intros blues virent à la samba: Maria Bethânia, 59 ans, monstre sacré de la musique brésilienne, possède un rire aussi contagieux que la tristesse émanant de certaines de ses chansons. Pour notre plus grand plaisir, le cinéaste Georges Gachot, 43 ans, basé à Zurich et connu pour ses films consacrés à Martha Argerich et à Beat Richner, a suivi la grande dame dans la salle mythique du Canecao de Rio et à Salvador de Bahia. Résultat: " Musica é perfume ", un film d'une heure vingt avec au programme des rencontres hautes en couleur. Sa mère bientôt centenaire, mais aussi son frère, Caetano Veloso, une légende au Brésil, qui évoquent leurs souvenirs communs de Vinicius de Moraes. Bien sûr, l'actuel ministre de la culture, Gilberto Gil, l'ami d'enfance de Bethânia, n'a pas loupé le rendez vous avec l'objectif de Georges Gachot.
Le film survole en musique le Brésil au quotidien, avec la beauté de son peuple croqué jusque dans les trams ou ses plages de nuit, avec ses petites gens qui s'affairent dans un mouvement perpétuel. L'autre découverte, c'est le travail de Bethânia, sur scène et en studio, oú l'on perçoit le lien presque mystique qui la lie à son public et à ses musiciens.
 
Expériences audacieuses
En 1978, de son vrai nom Maria Bethânia Vianna Telles Veloso, elle va se propulser au hit-parade des voix féminines en vendant "Alibi" à un million d'exemplaires. Mais elle saura ne pas se faire piéger par le succès de ses ballades sentimentales. Sans complexe, elle va tenter des expériences audacieuses avec le groupe vocal sudafricain Ladysmith Black Mambazo, sans oublier Jeanne Moreau et même l'enfant terrible de Salvador do Bahia, Carlinhos Brown.
 
Musicologue et réalisateur accompli de films documentaires, Georges Gachot a eu la sensibilité idéale pour nous introduire dans la loge de la grande dame. A ne pas manquer.
 
LU M I N E U S E
Monstre sacré de la musique brésilienne, Maria Bethânia fait swinguer l'écran
  
© Le Monde Nyon (Suisse) de notre envoyée spéciale
Suivie du 18 au 24 avril par près de 27 000 spectateurs, la onzième édition du festival Visions du réel de Nyon (Suisse) n'a pas failli à sa réputation de haute tenue, d'ouverture, de diversité et d'abondance.
...
En contrepoint de récits plutôt sombres, la joie pure et la beauté sont venues de trois films musicaux ...Maria Bethânia, Musica é Perfume, superbe rencontre avec l'égérie brésilienne, par le réalisateur suisse Georges Gachot ...
 
© La côte, Avril 2005, ym
Brésil, Compétition internationale
LA CAMERA FILME LA DEMARCHE CREATIVE DE MARIA BETHANIA
Tout amateur de musique brésilienne connaît la chanteuse Maria Bethânia, sa voix veloutée, ses sambas. ses ballades nostalgiques ou se mèlent des mélodies et des paroles reflétant la vie quotidienne du pays. Au Brésil, la place qu'occupe la musique est telle que des artistes aussi talentueuses deviennent des idoles.
Dans le portrait tourné en 2005 par le Suisse Georges Gachot, toute idolâtrie, toute distance outrée entre la vedette et le public disparaît. L'artiste se livre dans toute son authenticité et dévoile sa démarche créative en toute transparence. Il n'y a pas de secrets, d'artifices, de trucages, seulement du talent, du travail, et de la passion.
 
Le film montre ses échanges avec ses musiciens, son travail en studio, ses réflexions sur l'interprétation vocale et musicale, et superpose ses chansons au images de Rio. On y voit aussi son village natal Santo Amaro, sa mère, et de grands noms de la musique brésilienne qui lui rendent un vibrant hommage.
 
© Tribune de Genève, Avril 2005,
VISIONS DU REEL, UN FESTIVAL POUR DECOUVRIR LE MONDE
Festival A Nyon, on se moque des frontières jusqu'à dimanche.
...
Colonne vertébrale d'une manifestation partie à la découverte du monde, sa compétition forte de 17 longs métrages. Parmi ceux-ci, on en retiendra quatre. Deux pour leurs thèmes prètant à polémique et deux s'attachant l'un à dépeindre un personnage imaginaire, l'autre une artiste réelle.
...
Avec Maria Bethania, Musica é perfume, Georges Gachot dresse un magnifique portrait de la grande chanteuse brésilienne
 
DEUTSCH
© OÖNachrichten-Kritik zum Film: 01.07.2006. ust
Online-->
An die Wurzeln der Samba
Der erfahrene Musik-Dokumentarist Georges Gachot braucht nicht viel mehr als das Gesicht der brasilianischen Sängerin Maria Bethania, um ihre Musik zu illustrieren. Er konfrontiert den Zuseher ohne Hintergrund, ohne biographische Details mit der Persönlichkeit, mit ihrer Arbeit im Studio, ihrer Präsenz. Dabei entfaltet sich das Verständnis für die Wurzeln der Samba, für die mitschwingende Trauer, für die Feinheiten der Texte, die der Bethania auf den energiegeladenen Leib geschrieben werden. Eine zugleich aufregende und entspannende Kinoerfahrung.
 
©Neues Volksblatt - Juni 2006-Philipp Wagenhofer
Die künstlerische Magie einer brasilianischen Sängerin
Mit „Maria Bethania: Musica e perfume" ist Georges Gachot ein fesselndes Porträt gelungen.
Diesmal hat sich der Schweizer Filmemacher Georges Gachot nicht der klassischen Musik angenommen, sondern eine brasilianische Sängerin porträtiert, die von Bossa Nova über Samba bis zu romantischen Balladen in populären Gefilden unterwegs ist. Maria Bethania (den Künstlernamen bekam sie von ihrem musizierenden Bruder Caetano Veloso) ist auf ihrem Spielfeld so beliebt wie Ronaldo auf seinem. Millionen Alben hat die charismatische Sängerin mit tiefer Stimme verkauft.
 
Über den Werdegang der mittlerweile 60-Jährigen wird nur in Ansätzen berichtet, auch brasilianische Gegebenheiten werden nur am Rande gestreift. Gachot hat sich völlig auf die künstlerische Magie dieser Frau konzentriert, die über Umweltprobleme zu singen vermag, als würde sie einen Mann umschmeicheln. Vielleicht kann sie mit ihrer Energie selbst die Natur zum Erblühen bringen, die Gefühle der Liebe jedenfalls weiß sie in ihren Interpretationen zu offenbaren. Musik sei wie ein Duft, der uns Dinge sehen, spüren, leben, erinnern und nachdenken lässt, sagt sie.
Maria Bethania wird bei großen und kleinen Auftritten gezeigt, im Studio, bei Proben. Sie ist eine kluge und konsequente Arbeiterin, bei der jedes Wort passen muss, jeder Ton, jede Pause. In ihrem Umfeld erlebt man Größen wie Chico Buarque und Gilberto Gil, natürlich ihren Bruder Caetano Veloso, der schon mit Leuten wie David Byrne musiziert hat. Es gibt Interviews, brasilianische Impressionen ...
 
Regisseur Gachot ist mit seiner Doku weit davon entfernt, Musik nur zu bebildern. Er lässt uns ganz und gar eintauchen in die wundersame Welt dieser faszinierenden Künstlerin.
 
© Wiener Zeitung, Donnerstag, 29. Juni 2006, Fan
online--->
Musik ist wie Duft
(fan) Behutsam nähert sich der Regisseur, der eigentlich aus der klassischen Musik kommt, der berühmtesten Stimme Brasiliens. Maria Bethânia war die Muse der Gegenkultur, bevor sie zur Diva der romantischen Balladen wurde.
 
Weniger auf eine Biopic bedacht, wird ihr viel Raum eingeräumt, über Musik, Religion, Herkunft zu reflektieren. Der intime Einblick in ihr Schaffen eröffnet gleichzeitig das Verständnis für die jüngere Geschichte der brasilianischen Musik. Der Schweizer Filmemacher setzt Dokumentarbilder sehr sparsam, vermeidet pure Illustrationen der Lieder, sondern konzentriert sich auf ihr ausdrucksstarkes Gesicht. Dazu vereint er ein einzigartiges Ensemble, darunter Nana Caymmi, Miucha, Chico Buarque, Gilberto Gil und Caetano Veloso, Marias älteren Bruder.
 
Trotz stellenweise südländischen Pathos atmet man gern den "Duft des Lebens" ein, wie die Bethânia ihre temperamentvolle Musik bezeichnet.
 
Ein echter musikalischer Hochgenuss.
 
© 20min,15.12.2005, Ralph Hennecke
Online -->
Elektroingenieur ETH liefert Kassenschlager
Völlig unbemerkt hat sich die Musikdoku «Maria Bethânia &endash; Música e perfume» des Zürchers Georges Gachot (43) zum erfolgreichsten Schweizer Film des Jahres 2005 gemausert.
Wer hätte das gedacht? Der studierte Elektroingenieur ETH Georges Gachot landet mit seinem Musikdokumentationsfilm «Maria Bethânia &endash; Música e perfume» die Schweizer Filmsensation des Jahres.
 
Sein Streifen über die brasilianische Sängerin wird derzeit in den brasilianischen Grossstädten Rio de Janeiro und São Paulo gleich in zehn Kinos gezeigt. Der Film ist bereits ein Kassenschlager. «Ich rechne mit 80 000 bis 100 000 Kinobesuchern», sagt Gachot. Extrem viel für einen Dokumentationsfilm.
 
Und dies ist nicht alles: Gachot konnte seinen Film auch an einen europäischen Verleiher verkaufen, der ihn in fünf Ländern des alten Kontinents aufführen wird. Sogar TV-Stationen aus Finnland und Norwegen erwarben die Rechte an Gachots Streifen.
 
Der Erfolg des Akademikers ist umso erstaunlicher, als sich Gachot eigentlich als Musiker bezeichnet. «Weil ich mich während des Studiums langweilte, begann ich zu musizieren», verrät der Autodidakt.
 
Dies sollte seine Passion werden. Gachot komponierte in den vergangenen 15 Jahren Musik für diverse Filme. Mit «Música e perfume» hat er für einmal die Rollen getauscht.
 
© WoZ, 8.12.2005 i. Bosshard
MARIA BETHÀNIA
Die brasilianische Sängerin Maria Bethänia besingt die Einsamkeit. Sie kann
das auch auf der Bühne tun, vor tausenden von Leuten die jeden ihrer Songs begeistert mitsingen. Der in Zürich lebende Regisseur Georges Gachot hat Maria Bethänia in Brasilien während zehn Wochen begleitet, ihr Leben im
Kreis der Familie, im Konzert und im Alltag sensibel nachgezeichnet. Caetano Veloso, ihr älterer Bruder - auch er ein berühmter Musiker und Sänger - erzählt, wie er sich als Vierjähriger den Namen Maria Bethänia für seine neu geborene Schwester gewünscht hat. Er war inspiriert durch das gleichnamige Lied «Maria Bethänia», wollte eine Schwester wie aus einem Lied haben. Sie ist inzwischen selbst zu einem Lied, einer Legende geworden und gleichzeitig auf der Bühne das Mädchen von einst geblieben. Morgens erwacht sie als Hausfrau, etwas «langweilig und glanzlos», die Poesie des Tages entwickelt sich erst nach dem ersten Bier um elf Uhr, über Begegnungen mit MusikerInnen wie Gilberto Gil, Nana Caymmi, Miucha Chico Buraque und anderen. Das musikalische Parfüm, das seine Magie im abendlichen Konzert entfaltet krönt die geliebte Nacht, die oft bis zum Sonnenaufgang dauert. «Maria Bethänia Müsica e Perfume» ist eine
sensible Meditation über die brasilianische Musik geworden, die zeigt wie ein
Song entsteht, wie daran gefeilt wird, wie zusammen mit den Mitmusikerln
nen und den Komponisten um jeden Ton jedes Wort gefeilscht wird. Er zeigt
aber auch, dass sich dabei Maria Bethänia meistens mit ihren Vorstellungen
durchsetzt, damit am Ende selbst der Sound von sich überschlagenden Wellen am Strand von Salvador de Bahia zur Musik wird.
 
© Blick, 1.12.2005 Rico Bandle
Die Emotionen eines ganzen Landes
Maria Bethânia - música e perfume
Der Film von Georges Gachot ist eine feinfühlige Liebeserklärung an Brasilien und seine Musik.
 
Maria Bethânia ist die berühmteste Sängerin Brasiliens. Mit rauer Stimme singt sie sanft ihre Lieder von Traurigkeit, Liebe und Freude. «Musik ist wie ein Parfum», sagt sie. Und man nimmt ihr jedes Wort ab. Ihre berührende Musik gibt die Emotionen und Leidenschaften eines ganzen Landes wieder. So zumindest wird es im Film dargestellt. Bethânia bestätigt: «Ich trage mein Land in mir.»
 
Georges Gachot fügt keine Kommentare an, lässt einzig Bethânia, ihre Musikerkollegen und ihre Mutter sprechen. Und vor allem ihre Musik.
Er begleitet die grosse Interpretin in den Proberaum, ins Tonstudio, auf die Bühne. Ein Höhepunkt: das Duett mit der wunderbaren Sängerin Nana Caymmi. Gänsehaut garantiert.
 
© Züritipp, 1.12.2005 Thomas Bodmer
VOM BLUES ZUR SAMBA & ZURÜCK
Nach der Pianistin Martha Argerich nähert sich Regisseur Georges Gachot diesmal der Diva des brasilianischen Gesangs. Mit Erfolg.
 
Ihren ersten Auftritt hatte sie mit 17 Jahren, doch man sah sie nicht: Der Regisseur eines Theaterstücks liess sie im Dunkeln a cappella singen. Dunkel war es nicht nur im Saal, dunkel ist auch Maria Bethânias Stimme, weshalb sie als Kind nicht im Chor hatte mitsingen dürfen. Regisseur Georges Gachot hörte die Diva des brasilianischen Gesangs erstmals 1998 in Montreux und war so hingerissen, dass er unbedingt einen Film über sie drehenwollte.
 
Offenbar hat Gachot ein Flair für schwierige Frauen, jedenfalls ist er in seinem neuen Film Maria Bethânia ähnlich nahe gekommen wie Martha Argerich in seinem vorletzten Werk, «Conversation nocturne» (2002). Gachot war bei den Proben zu zwei neuen Alben Bethânias dabei, und das sind die aufregendsten Passagen des Films: Wie Bethânia ihrem exzellenten Arrangeur Jaime Alem erklärt, sie wolle im Lied «Bom dia tristeza» vom Blues zur Samba wechseln und wieder zurück. Oder wie sie ihre Musiker allein lässt, damit die herum experimentieren und einen neuen Groove austüfteln können, für den die Sängerin sich dann aber auch heftig begeistern kann.
 
Sehr erhellend sind auch die Aussagen von Bethânias Wegbegleitern: So erklärt ihr Bruder Caetano Veloso, selbst einer der wichtigsten brasilianischen Komponisten und Sänger, dass die Anfang der Sechzigerjahre entstandene Bossa nova ihrem Wesen nach cool war und dies nicht dem Wesen Bethânias entsprach: Die mochte es lieber dramatisch und orientierte sich deshalb an Sängerinnen wie Edith Piaf. Selbst wenn einem Bethânia zuweilen zu pathetisch ist, lohnt es sich, Gachots Film zu sehen, da man über ihre Person hinaus tiefe Einblicke in die Entwicklung der brasilianischen Musik der letzten vierzig Jahre erhält.
 
© Der Bund, 30.11.2005 , Thomas Allenbach
Dokument PDF--->
Mit ihrem Samba tanzt die Traurigkeit
In seinem Film «Maria Bethânia &endash; música é perfume» verbeugt sich Georges Gachot vor der Kunst der grossen brasilianischen Sängerin
 
«Das ist kein Dokumentarfilm, das ist ein Musikfilm», sagt Georges Gachot. Nicht die Vermittlung von Fakten steht für ihn im Vordergrund, nicht die Biografie der 1946 im Nordosten Brasiliens geborenen Maria Bethânia und auch nicht die politische Dimension der Karriere dieser Sängerin, die in den Sechzigerjahren als Ikone der Gegenkultur galt und später mit ihren Balladen zur «Greta Garbo von Rio» wurde. Gachots Ansatz ist kein journalistischer, sondern ein künstlerischer: Er konzentriert sich auf die Musik, die Stimme, die Kunst der grossen brasilianischen Sängerin.
«Maria Bethânia &endash; música é perfume» beginnt im Dunkel und mit der Stimme Bethânias, die Gachot verzaubert hat, als er sie 1998 in Montreux am Jazzfestival zum ersten Mal hörte. Gilberto Gil beschreibt die Stimme, die aus der Dunkelheit und der «saudade» kommt, im Film poetisch als «die Reibung zwischen Nichts und Alles».
 
Der in Paris geborene und in Zürich lebende Gachot, der mit seinen Filmen über Beat Richner und die argentinische Pianistin Martha Argerich bekannt geworden ist, verbeugt sich tief vor dieser Frau, deren «Samba mit der Trauer tanzt», wie sie einmal sagt. Ganz naiv, ohne grosses Wissen um die brasilianische Musik und ohne sich um den Sonderstatus zu kümmern, den Bethânia in ihrer Heimat geniesst, sei er ihr begegnet, erzählt er. Während zehn Wochen hat er zusammen mit Kameramann Matthias Kälin in Brasilien gedreht. Mit 80 Stunden Material ist er in die Schweiz zurückgekehrt.
Das Gerüst des Films bilden die anekdotenhaften Erzählungen der als schwer zugänglich geltenden Bethânia, ihre Arbeit im Studio an den CDs «Brasileirinho» und «Que falte você me faz» sowie Ausschnitte aus Live-Konzerten. Bei den Proben im Studio lässt Bethânia keinen Zweifel aufkommen, wer hier das Genie ist. Auf der Bühne, die sie stets nur barfuss betritt, weil das für sie ein quasi heiliger Ort ist, zelebriert sie ihre Lieder in grossen, emphatischen Gesten. Maria Bethânia ist eine Charismatikerin, die sich in jedem Moment ihrer Ausstrahlung bewusst ist.
 
Mystische Einheit
Im Film gibt die Musik den Ton an und den Takt vor. Selbst die Interviews mit Bethânia, dem ihr innig verbundenen Bruder Caetano Veloso, ihrem musikalischen Direktor Jaime Alem, mit Gilberto Gil, Chico Buarque und anderen habe er nach rhythmischen Gesichtspunkten geschnitten, sagt Gachot. Eine wesentliche Rolle spielen die Rhythmen und Klänge auch in jenen lyrischen Passagen des Films, in denen Gachot Maria Bethânias Lieder mit Impressionen aus dem Alltag kombiniert. In diesen Momenten wird Bethânias Stimme zur Stimme eines Brasiliens mit schwarzen Wurzeln. Es ist diese fast schon mystisch wirkende Einheit zwischen der Künstlerin und ihrer Heimat, in der Gachot offenbar einen Teil ihres Geheimnisses erkannt hat.
 
© Aargauer Zeitung MLZ; 24.11.2005, Hans Keller
Maria und das brasilianische Musikuniversum
Musikfilm Regisseur Georges Gachot gelingt mit «Maria Bethânia, música e perfume» ein hochemotionales und überzeugendes Film-Porträt der grossen brasilianischen Sängerin.
 
Gute Musikfilme schwingen sich auch optisch in den Rhythmus der vorgestellten Sounds und Personen ein. Regisseur Georges Gachot ist das beim Film über Martha Argerich gelungen und nun beim Maria-Bethânia-Porträt. Die 1946 geborene Maria ist Baiana (Bahianerin), und diese sind bekannt für ihre Gemächlichkeit, was sich im Alltag, in der schönen, deutlichen Sprache und der Relaxtheit der Musik niederschlägt.
All das fängt der Film auch optisch ein: In nächtlichen Strandszenen mit den ewig heranrollenden Atlantikwellen und in den Strassenszenen von Provinzstädten. Zu den Bildern sinniert Maria im Off gleich zu Beginn darüber, was Heimat sei. Ein Schnitt und hinein ins Studio, wo wir die Sängerin kennen lernen, diese charismatische Person mit langen, gewellten Haaren, markanten Gesichtszügen und ausgeprägter Nase.
Maria sei sich, so ihr Bandleader Jaime Alem, stets ihrer enormen Ausstrahlung bewusst. Die Grossaufnahmen ihres Gesichtes, dessen Ausdruck androgyn und faszinierend zwischen herb und schön schillert, erlauben einen Einblick in die Seele dieser Sängerin. Hochemotional schwingt sie mit der Musik dahin, im nächsten Moment aber korrigiert sie sachlich resolut Details. Eine Romantikerin, die weiss, was sie will. Mit ihrer bachklaren Stimme, welche aus flachen Tönen plötzlich zum Vibrato wechselt, vermag sie eine - so umschreibt das ihr Kollege Gilberto Gil - Reibung zwischen dem Nichts und dem Alles auszudrücken. Maria Bethânia liebt zwar den Samba Cançao, den Samba mit Liedgehalt, ihr Repertoire kommt aber stets als breit gefächertes Universum der MPB, der Música Popular Brasileira, daher.
 
Der Film zeigt denn auch sehr schön die kulturellen Wurzeln von Maria und ihrem ebenso berühmten Bruder Caetano Veloso. Nächtliche religiöse Umzüge der weiss gekleideten Afrobrasilianer in ihrer Heimatstadt Santo Amaro weisen auf die schwarzen Wurzeln grosser Teile der brasilianischen Kultur und vor allem der Musik hin, die Bethânia als zentral für alle Brasilianer bezeichnet. Die Sängerin erzählt aber auch aus ihrem ganz persönlichen Alltag, was Regisseur Gachot in Brasilien einen Bonus eintrug, gilt Maria doch allgemein als schwer zugänglich. «Maria Bethânia, música e perfume» ist ein Musikerinnen-Porträt, das auch Neulinge mit der Seele brasilianischer Musik bekannt zu machen vermag.
 
© Cineman.ch, November 2005, Jörg Hüssy
Online-->
Nach «Martha Argerich: Conversation nocturne» dem einfühlsamen Porträt der legendären Pianistin aus Argentinien, und dem aktuellen Porträt darf man gespannt und mit Vorfreude auf ein weiteres Bijou in dieser überraschungsreichen Reihe warten.
 
© Cinema Buch, Dezember 2005, Doris Senn
Online-->
Georges Gachot, der seine bisherigen Dokumentarfilme vorwiegend im Bereich der klassischen Musik ansiedelte, wagte sich mit seinem jüngsten Film in ein neues, leichteres Genre vor. Mit Maria Bethânia schuf er ein zurückhaltendes Porträt, welches das Fluidum des kreativen Moments, das Einssein von Musikerin und Musik zu fassen sucht - grösstenteils unter Aussparung von Details zur Biografie. Das lässt den Film zu einer intensiven Momentaufnahme werden, die das musikalische Erlebnis über alles stellt. Das vage Mysterium um ihre Person, das ihre Musik mit einem zusätzlichen Hauch Faszination umgibt, lässt dabei umso tiefer in die Stimmung ihrer Liebeslieder eintauchen.
 
© Neue Luzerner Zeitung VON BIRGIT SCHMID
Im Kino die Sehnsucht stillen
Filme für den guten Zweck und Filme in bester Absicht: Das Dokumentarfilmfestival Nyon zeigt, wie das Medium der Gefühle genutzt wird.
Eine Liebeserklärung
Der Frühling liess zwar auch am Genfersee auf sich warten, aber hier kümmert das niemanden. Das wahre Leben findet in diesen Tagen im Kino statt. Für Sonne sorgte die grosse brasilianische Sängerin Maria Bethânia im Porträt des Schweizer Regisseurs Georges Gachot ("Martha Argerich"). "Maria Bethânia, Música é perfume" ist eigentlich eine Liebeserklärung. Gachot begleitet die charismatische Frau mit der samtenen Stimme bei ihren Bühnen- und Studioauftritten, lässt sie singen von der Liebe, der Leidenschaft, ihrem Land. "Musik ist wie ein Duft, der uns Dinge sehen, spüren, leben, erinnern und nachdenken lässt", sagt sie. Bei der Hingabe an die Göttliche kommt ihre (politische) Biografie leider etwas zu kurz. Auch ihr Bruder Caetano Veloso oder Gilberto Gil tun vor allem eines: ihr huldigen.
 
© Berner Zeitung, Esther Fischer-Homberger
Die Welt im Spiegel der Schweiz
Vom Alptraum zur Fata Morgana: Wieder schärfen die Filme an den "Visions du Réel" in Nyon den Blick auf aktuelle Realitäten.
...
Der Umgang mit Verlusten
Die 18 Wettbewerbsbeiträge - darunter drei schweizerische - sind kaum vergleichbar. Durchgehendes Thema ist am ehesten der Umgang mit Verlust: Verlust von Menschen, Heimat, Sprache, Erinnerung, körperlicher und psychosozialer Integrität.
"Maria Bethânia"(G. Gachot), Porträt einer vitalen und klugen brasilianischen Sängerin, erscheint preiswürdig als Beitrag der Kunst des Umgangs mit Schmerz und Verlust.
 
© Tages-Anzeiger, Christoph Schneider
Ein dokumentarisches Genusskino.
"Maria Bethânia, música é perfume" von Georges Gachot. Der Westschweizer Filmemacher hatte darin eine offensichtlich und hörbar hinreissende brasilianische Sängerin mit so faszinierter Ehrfurcht porträtiert und war so an ihren Lippen gehangen, dass eine Wirklichkeit umschlug ins reine Klischee von der künstlerischen Erleuchtung. Es klang von Samba und der Traurigkeit der schwarzen Vorfahren, die Freunde äusserten sich überschwänglich, ringsherum war Schönheit des Landes und der Menschen und kurzum: Brasilien, wie es singt und lacht und Liebeskummer hat.
ITALIAN
© Corriere del Ticino 29.10.2005 , Antonio Mariotti
Document PDF --->
Primecinema ritratto di un Artista che incarna le voglia di riscatto di un intero paese.
La naturalezza di Maria Bethània
La cantante brasiliana illumina il documentario di Georges Gachot
I divi di qualsiasi genere musicale non sono mai facili da avvicinare «a ruota libera», senza cioè il filtro degli agenti addetti alle public relation occupati a curarne l´immagine. Prova ne sia che neppure il blasonato Martin Scorsese sia riuscito ad intervi stare in prima persona l inarrivabile Bob Dylan nel suo recentissimo documentario No Direction Home, ma abbia dovuto de legare questo compito al manager del cantante. Il regista franco-svizzero Georges Gachot non è Scorsese e Maria Bethània non è Dylan, ma si può ben dire che il documentario ora in uscita nelle sale ticinesi dopo essere stato presentato anche al Festival di Locamo, non sia gestito dai manager ma proponga un ritratto schietto e multiforme della gran dama della musica brasiliana e in seconda istanza, di un paese la cui voglia di riscatto passa anche attraverso la valorizzazione del suo immenso patrimonio culturale.
 
Del resto, Gachot non è nuovo a questo tipo d imprese avendo già in carniere le Conversazioni notturne con quella Martha Argerich che non figura certo tra i personaggi più abbordabili della scena artistica.
 
Seguendo la grande cantante nel suo lavoro in studio, durante i concerti, ma anche nella vita quotidiana a Rio de Janeiro o a Bahia e nel corso degli incontri con personaggi come il fratello Caetano Veloso, Gilberto Gil o Chico Buarque; il regista non si perde in discorsi specialistici ma punta tutto sulla pre senza magnetica ma estremamente naturale della protagonista. Una naturalezza che si applica anche al suo rapporto con la musica che lei considera prima di tutto profumo: qualcosa di primario (come il pane) d´´immediato di sensuale, che deve poter essere goduta da tutti. E questo film ci permette di godercela da un punto di vista del tutto inedito.
 
© Corriere del Ticino venerdì 22 aprile 2005, Dal nostro inviato Antonio Mariotti
Documents PDF--->
Al Festival del documentario di Nyon non mancano
Il profumo della musica e quello del reale
Il nuovo film di Georges Gachot sulla cantante brasiliana Maria Bethânia
Georges Gachot si è fatto conoscere a livello internazionale un paio d'anni fa, grazie all'intenso ritratto di Martha Argerich, distribuito anche in Ticino visto lo stretto legame che unisce la grande pianista argentina alla nostra regione, sede del suo conosciuto «festival» musicale. Dopo quelle «conversazioni notturne» non certo facili da carpire, il regista franco-svizzero ci riprova ora con un'altra grande signora della musica, attiva però in un ambito del tutto diverso: la cantante brasiliana Maria Bethânia.
 
Musica é perfume, il suo nuovo lungometraggio presentato in concorso a Visions du Réel, dimostra come Gachot si trovi perfettamente a suo agio in questo ambiente, ciò che gli permette di sfuggire ad innumerevoli trappole legate a un genere del tutto particolare. Musica é perfume non è quindi un «film musicale» in senso stretto ma si presenta, al tempo stesso, come il ritratto di un'artista popolarissima ma che non è mai scesa a compromessi per compiacere il suo pubblico; come un'incursione nel mondo estremamente «stratificato» della canzone brasiliana; e come un documentario sul Brasile di oggi e sulla sua voglia di riscatto che passa anche attraverso la valorizzazione del suo enorme patrimonio culturale.
Che canti da sola per conto suo o davanti a migliaia di persone, che parli del suo modo di concepire la musica o dei suoi giochi d'infanzia insieme al fratello Caetano (Veloso), Maria Bethânia illumina letteralmente il film con la sua presenza magnetica ma estremamente naturale. Del resto, per lei la musica è profumo: qualcosa di primario (come il pane), d'immediato, di sensuale, che deve poter essere goduta da tutti. Considera un puro caso che sia lei a portarla agli altri: «la mia voce non è che una scintilla divina scaturita dentro di me». Per chi prova a chiedere a Georges Gachot quale sia il segreto che gli permette di avvicinare e cogliere l'essenza di questi personaggi, la risposta è una sola: «Amo la loro musica». Come non credergli?
HOLLAND
© Het Parool, 14.6.2006, JOS VAN DER BURG
Online--->
De droefheid die ons wiegt
De Braziliaanse zangeres Maria Bethânia groeide in veertig jaar uit van protestzangeres tot schatbewaakster van het Braziliaanse muzikale erfgoed. De Franse documentairemaker Georges Cachot portretteert de zestigjarige diva in Maria Bethânia: musica é perfume als een bevlogen mens.
 
''Je bent een bladzijde die ik heb omgeslagen,'' zingt Bethânia, die niet verbergt dat haar lange haren grijs worden, in een concertzaal en het vooral vrouwelijke publiek joelt uit volle borst mee. Het illustreert dat veel vrouwen zich in de teksten van Bethânia's liefdesliedjes herkennen.
 
De zangeres raakt al vier decennia bij miljoenen Brazilianen een gevoelige snaar. Cachot, die ook een portret maakte van de Argentijnse pianiste Martha Argerich, schetst een eerbiedig, maar ook innemend portret van de zangeres. Afgewisseld met sfeerbeelden van het Braziliaanse stads- en plattelandsleven zien we Bethânia aan het werk in een studio, op bezoek gaan bij haar moeder en praten over haar muziekopvattingen.
 
Dat laatste is het interessantst, omdat het inzicht geeft in haar muzikale ontwikkeling. Bethânia begon in de traditie van de bossanova, maar maakte de overstap naar de samba, omdat ze dat genre dramatischer vond. Ze wilde in haar muziek het menselijke drama voelbaar maken en daarvoor was de samba beter geschikt. ''Samba is een droefheid die ons wiegt,'' zegt ze.
 
Ook komt haar broer Caetano Veloso, die haar muzikaal adviseert en liedjes voor haar schrijft, uitvoerig aan het woord. Hij prijst haar integriteit als muzikant en als mens. De loftuitingen worden soms een beetje weeïg. Zo merkt een muzikant op dat de microfoons altijd beginnen rond te zingen als zij voor een optreden een zaal binnenloopt voor een soundcheck. De reden is haar 'buitengewone magnetisme'. Misschien het geluid voortaan beter afstellen?
 
Tussen de bewondering door doemt het beeld op van een gepassioneerde zangeres, die de muzikale touwtjes strak in handen heeft en haar imago van volksheldin koestert. We horen clichés over muziek als dagelijks brood en muziek als parfum. Singer-songwriter Gilberto Gil, tegenwoordig de Braziliaanse minister van Cultuur, heeft de mooiste oneliner paraat. In Bethânia's muziek hoort hij 'de frictie tussen alles en niets'. We denken nog na over wat hij ermee bedoelt.
 
originaliteit.

Home

Biography

Reviews & critics

Broadcasting

In progress

E-Shop